Народното собрание на Република Српска доцна вечерва (22 август) донесе неуставна одлука за одржување референдум на кој граѓаните на тој ентитет треба да го искажат своето мислење за пресудата на Судот на Босна и Херцеговина против Милорад Додик и одлуката на Централната изборна комисија (ЦИК) на БиХ со која му беше одземен мандатот како претседател на Република Срска (РС).
Референдумот ќе се одржи, како што е усвоено, на 25 октомври оваа година.
Одлуката за референдумот не е во согласност со Уставот на Босна и Херцеговина, кој не предвидува можност субјектите самостојно да распишуваат референдуми за одлуки на државните институции.
Референдумското прашање, кое на седницата го прочита шефот на Клубот на пратеници на СНСД, Срѓан Мазалица, гласи: „Дали ги прифаќате одлуките на неизбраниот странец Кристијан Шмит и неуставните пресуди на Судот на БиХ против претседателот на РС, како и одлуката на ЦИК за одземање на мандатот на претседателот на РС, Милорад Додик?“
Властите на РС не го признаваат високиот претставник во БиХ, Кристијан Шмит, и го оспоруваат неговиот легитимитет, тврдејќи дека неговото назначување не е потврдено од Советот за безбедност на Обединетите нации.
Видете и ова: На Милорад Додик ќе му биде одземен дипломатскиот пасошВладејачката коалиција претходно предложи референдумот да се одржи на 18 или 25 октомври, но референдумското прашање беше прецизирано дури на самата седница.
Одлуката за референдум беше придружена со усвојување на итни измени на Законот за референдум и граѓанска иницијатива, што треба да му овозможи на Парламентот на РС да формира посебни комисии за референдум.
На почетокот на август, Судот на БиХ донесе конечна пресуда со која го осуди Милорад Додик на една година затвор и шестгодишна забрана за вршење јавна функција. Затворската казна беше отплатена, додека Централната изборна комисија на БиХ, постапувајќи по пресудата, му го одзеде мандатот на Додик како претседател на РС.
Од 18 август, Додик официјално не е претседател на РС, а Централната изборна комисија на БиХ е должна да распише предвремени избори за претседател на ентитетот во рок од 90 дена.
Усвоени и заклучоци со кои се „отфрла“ пресудата за Додик
Покрај одлуката за референдум, владејачката коалиција предводена од СНСД усвои и збир заклучоци со кои Собранието на РС ја „отфрла“ пресудата на Судот на БиХ и одлуката на ЦИК со која се прекина мандатот на Додик како претседател на РС.
Во заклучоците се наведува дека Народното собрание се спротивставува на одржувањето предвремени избори, дека „Додик е повикан да продолжи да ја извршува функцијата претседател на РС“ и дека од сите институции во ентитетот се бара да не преземаат активности поврзани со распишувањето избори.
Видете и ова: По дојавата за бомба во Собранието на Република Српска, усвоена оставката на премиерот и ВладатаЕден од заклучоците предупредува дека „можната соработка со ЦИК на БиХ по ова прашање би претставувала извршување на кривично дело непочитување на одлуките на институциите или телата на РС, како што е пропишано со Кривичниот законик на РС“.
Усвоен е и заклучок според кој Колегиумот на Собранието на РС треба да подготви нацрт-резолуција за самоопределување на српскиот народ и Република Српска, иако Уставот на БиХ не предвидува право на самоопределување на ентитетите.
Опозицијата предупредува на „противуставни“ дејствија и ризик од радикализација
За време на дебатата, пратениците од опозицијата нагласија дека ентитетскиот парламент нема овластување да коментира судски одлуки.
Загорка Граховац, пратеничка од партијата Правда и ред, рече дека парламентот „може да изрази политички став, но не и да одлучува за судски одлуки“.
„Ентитетскиот парламент не може да го суспендира извршувањето на пресудите. Тоа ѝ припаѓа на судската власт, која е одвоена од законодавната и извршната власт“, нагласи Граховац.
Таа предупреди дека евентуалното усвојување на заклучоци за неодржување предвремени избори би значело „влегување во ново кривично дело - спречување на одржување избори“.
Недељко Гламочак од Српската демократска партија (СДС) оцени дека под маската на одбрана на РС се води политика што ги загрозува и институциите и граѓаните.
„Времето ќе покаже дали сето ова е вовед во изборната кампања. Но, оваа стратегија е многу ризична за Република Српска. Не можеме да одиме против целиот свет“, рече Гламочак.
Тој рече дека СДС „нема да ја следи владејачката коалиција во нејзините авантури“ и повика на единство околу РС, а не околу поединци и нивните пресуди.
Рамиз Салкиќ, независен пратеник во Собранието на РС, истакна дека дебатата за пресудата на Додик влегува во нова фаза на кршење на Уставот на БиХ.
„Замислете секој локален парламент да одлучи дали да признае пресуда или не. Ова води кон спирала на кривични дела. Пресудата е конечна и се упатуваме кон предвремени избори“, рече Салкиќ.
Тој го повика Собранието да усвои заклучок со кој ќе се бара од ЦИК што е можно поскоро да одреди датум за избор на претседател на РС.
Оставката на Вишковиќ и технички мандат на Владата
На истата седница, пратениците ја прифатија оставката на Радован Вишковиќ од функцијата премиер на РС, со што ентитетската влада стана техничка.
Според пропишаните процедури, претседателот на РС е тој што треба да предложи кандидат за нов ентитетски премиер во следните десет дена.
Бидејќи мандатот на Додик беше одземен, а Уставот на БиХ, како и Уставот на РС, не дефинираат кој ја извршува функцијата претседател на РС во случај на негово отстранување, во моментов нема никој да предложи нов премиер.
Сепак, Додик продолжува да се претставува како претседател на РС, а за време на седницата во вторник, Ненад Стевандиќ, претседателот на ентитетскиот парламент, го претстави и како таков.
Ова му овозможи на Додик, на кого му беа одземени овластувањата, да им се обрати на пратениците во својство на претседател на ентитетот, иако, формално, тоа повеќе не е така.