Повеќе од 65 невладини организации побараа разрешување на министерот за просторно планирање Славен Радуновиќ поради неговата изјава дека Црна Гора треба да размисли дали има поголема штета или корист од тоа што Котор е под заштита на УНЕСКО.
На 24 јули, Радуновиќ изјави дека може да се организира референдум за граѓаните на Бока по ова прашање.
Котор, средновековен град во Бока Которска, има статус на светско наследство од 1979 година поради неговата исклучителна културна и архитектонска вредност.
Идејата за референдум беше отфрлена од властите на Котор.
„Ќе направиме што е потребно. Бисерот ќе остане бисер“, рече првиот човек на Котор, Владимир Јокиќ.
Котор, август 2018.
Што го мотивираше министерот да предложи референдум?
Изјавата на Радуновиќ следеше по јулскиот состанок на Комитетот за светско наследство на УНЕСКО во Париз, на кој беше оценето дека имало сериозно влошување на зачувувањето на природното и културно-историското подрачје на градот.
Отворена е и можноста Котор да биде ставен на Листата на светско наследство во опасност.
На Црна Гора ѝ е наредено да воведе мораториум за понатамошни градежни проекти во заштитеното подрачје, кое вклучува делови од општините Котор, Тиват, Херцег Нови и Цетиње.
„Треба да размислиме дали е покорисно за нас да бидеме во УНЕСКО или е покорисно да можеме да градиме. Ова се огромни штети“, рече Радуновиќ.
Тој рече дека треба да се отвори јавна дебата за статусот на Котор.
„И треба да се распише референдум за граѓаните на Бока за да видат што ќе се случи следно и дали сè уште треба да бидеме во УНЕСКО.“
Министер за просторно планирање и урбанизам Славен Радуновиќ, јули, Вила ГОРица, Подгорица.
Статусот на светското наследство е во опасност?
Според извештајот на УНЕСКО, се нагласува дека Црна Гора не ги исполнила клучните препораки што се повторуваат со години.
Проблематични точки се недостатокот на експерти, отсуството на Студија за заштитени зони, недоследните закони и недостатокот на транспарентност во планирањето.
Затоа, УНЕСКО меѓу другото бара итно прекинување на издавањето градежни дозволи, измени на законите што се однесуваат на заштитата на културното наследство и забрана за експлоатација на природните ресурси во заштитената зона.
Видете и ова: УНЕСКО му даде уште една шанса на ОхридПотребна е и ревизија на плановите за урбан развој за да се обезбеди дека тие се во согласност со принципите на зачувување на извонредната универзална вредност, зајакнување на институциите и воспоставување транспарентно управување.
Министерството за култура не одговори на барањето на РСЕ за коментар за иницијативата на Радуновиќ, ниту какви би биле последиците доколку Црна Гора не ги спроведе препораките на УНЕСКО.
Министерката за култура Тамара Вујовиќ на состанок со претставници на Советодавната мисија на УНЕСКО, февруари 2025 година.
„Еднакви на природна катастрофа“
Градоначалникот на општина Котор, Владимир Јокиќ, ја отфрли идејата за референдум, нагласувајќи дека зачувувањето на културното наследство е цивилизациска обврска.
„Зачувувањето на исклучителните универзални вредности не може да биде предмет на референдум. Ниту Владата, ниту Општината, ниту граѓаните сакаат да бидат отпишани од цивилизацијата“, рече Јокиќ.
Поранешната министерка за урбанистичко планирање, Ана Новаковиќ Ѓуровиќ, оцени дека изјавата на Радуновиќ за можен референдум претставува опасна намера на Владата да го опустоши Которскиот Залив и да го избрише од картата на светското наследство.
„Предлогот е бесмислен, крајно неодговорен и покажува елементарно непознавање на фактите и меѓународните стандарди“, рече Новаковиќ Ѓуровиќ.
Вашиот пребарувач не подржува HTML5
Охридското езеро мора да се исчисти од фекалии или го губи статусот на УНЕСКО
Одборот на движењето „Европа сега“ во Котор, предводен од премиерот Милојко Спајиќ, исто така изјави дека се спротивставува на идејата за организирање на каков било референдум.
„Развојните и инфраструктурните прашања на Котор и Которскиот Залив се важни и бараат сериозен пристап, но решенијата мора да се бараат во рамка што вклучува зачувување на културното и историското наследство“, изјави движењето „Европа сега“.
Архитектката Билјана Глигориќ изјави дека Котор потенцијално наскоро би можел да се најде на црвената листа на УНЕСКО.
„Веќе беше на таа листа еднаш. По земјотресот, ете така се грижевме за него. Ние сме еднакви на природна катастрофа за овој бисер на планетата“, истакна Глигориќ.
Котор, Црна Гора.
„Статусот на УНЕСКО е признание, а не пречка“
Доколку Црна Гора не ги исполни препораките до 1 февруари следната година, Котор би можел да биде додаден на Листата на светско наследство во опасност – меѓународен регистар на места што се соочуваат со сериозни закани за нивните универзални вредности.
Статусот на светско наследство што Котор го ужива под заштита на УНЕСКО претставува признание за неговата исклучителна универзална вредност, според соопштението на 65 невладини организации.
„Губењето на тој статус би значело долгорочна штета – пад на довербата, намалени инвестиции, губење на интересот од меѓународните партнери и штета на угледот на земјата“, велат невладините организации.
Откажувањето од статусот на УНЕСКО би значело давање простор исклучиво на пазарната логика, игнорирање на јавниот интерес, културниот идентитет“, велат од граѓанското општество.
Дрезден.
Примери за губење на статусот на УНЕСКО
Во екстремни случаи, едно место може целосно да се отстрани од листата на УНЕСКО, како што се случи со долината на Елба во Дрезден во Германија и пристаништето Ливерпул.
Долината на Елба во близина на Дрезден е првото место во Европа и второто во светот што е отстрането од листата на светско наследство на УНЕСКО.
Дрезден е еден од ретките градови во Германија што го задржал својот изглед од пред 250 години.
Видете и ова: Охрид под УНЕСКО, „Горица“ под багерите на „Дивелоп Груп“Беше отстранет од списокот бидејќи властите одлучија да изградат модерен мост со четири ленти преку реката.
Според членовите на Комитетот за светско наследство, изградбата на мостот не ја зачувала извонредната универзална вредност на долината на Елба.
УНЕСКО претходно го избриша од списокот на светско наследство светското наследство во 2007 година светилиштето на арапските орикси (редок вид антилопа).
Одлуката беше донесена откако властите на Оман еднострано ја намалија заштитената област за 90 проценти, со што ја уништија извонредната универзална вредност на областа.