Вести
Нови борби во источна и јужна Украина
Украинската војска соопшти дека во изминатите 24 часа се воделе нови борби во источна и јужна Украина, како и дека биле пријавени повеќе напади од Украина во рускиот регион Белгород, додека Киев соопшти дека спречил обид за инфилтрација на руски „диверзанти“ во регионот Харков.
Украинските бранители одбија 29 руски напади врз нивните позиции во источна Украина во изминатите 24 часа додека борбите продолжија на исток и на југ, објави Генералштабот на вооружените сили на Украина рано на 5 јуни.
Руските сили спроведоа неуспешни офанзивни операции во регионите Харков, Луганск и Доњецк, неселективно користејќи воздушни и артилериски напади против воени и цивилни цели, соопшти војската. Борбите продолжија во делумно окупираните од Русија јужните региони Запорожје и Керсон, се вели во украинското соопштение.
Претходно на 5 јуни руското Министерство за одбрана соопшти дека спречило „голема“ украинска контраофанзива во јужен Доњецк и тврдеше дека при тоа загинале стотици украински војници.
Министерството соопшти дека украинската армија нападнала со шест механизирани и два тенковски баталјони во јужен Доњецк, но нападот „немал успех“.
Киев не го коментираше извештајот, што не можеше да биде независно потврдено.
Руското Министерство за одбрана на крајот на 4 јуни соопшти дека нивните сили успеале да одбијат обид на „диверзантско-извидувачка група на украински терористи“ да влезе во населбата Новаја Таволжанка во руската област Белгород во близина на границата со Украина.
Украинската војска на 5 јуни соопшти дека нејзините сили откриле и одбиле обид на Русија да се инфилтрира во „диверзантско-извидувачка“ група во источниот регион Харкив.Регионот Харкив се граничи со рускиот регион Белгород, каде во последните денови постојано се известуваше за борби.
види ги сите денешни вести
По 40-ти пат неуспешен обид за конституирање на Собранието на Косово
40-ти пат по ред, на 1 јули, членовите на Косовското собрание не успеаја да го формираат парламентарниот состав што произлезе од изборите на 9 февруари.
Ова е трет пат пратениците да не успеат да постигнат напредок во формирањето на Собранието откако Уставниот суд на Косово донесе одлука на 26 јуни со која се бара од нив да го формираат Собранието во рок од 30 дена - рок кој истекува на 26 јули.
Демократската партија на Косово (ДПК), Демократската лига на Косово (ЛДК), Алијансата за иднината на Косово (АИК) и Социјалдемократската иницијатива, како и Српската листа, одбиваат да номинираат членови за комисијата што ќе го надгледува тајното гласање за новиот претседател од 1 мај.
Партиите тврдат дека промената од отворено на тајно гласање е неуставна и тврдат дека ова е наведено и во одлуката на Уставниот суд. Движењето „Самоопределување“ инсистира дека тајните гласања се дозволени.
По одлуката на Уставниот суд, лидерот на Самоопределување, Албин Курти, свика состанок на лидерите на политичките партии. Но, дури и по два часа состаноци, тие не успеаја да постигнат договор за излез од ќорсокакот.
Курти рече дека понудил компромиси, но партиите што беа во опозиција во текот на претходниот мандат го нарекоа состанокот што тој го нарече „фарса“, додавајќи дека лидерот на победничката партија инсистира на претходните позиции.
За да понуди можно решение, косовската претседателка Вјоса Османи на 30 јуни изјави дека ќе ги покани лидерите на политичките партии на консултации во наредните денови по прашањето за конституирање на Собранието. Таа ги повика пратениците да ја почитуваат одлуката на Уставниот суд.
„Доколку се појави потреба, претседателот останува подготвен да се обрати до Уставниот суд за дополнителни појаснувања“, рече советникот за медиуми на претседателот, Беким Купина.
Самоопределување, како победничка партија, има ексклузивно право да номинира кандидат за претседател на Собранието.
Досега, тие ја номинираа Албулена Хаџиу за позицијата - опишана од ПДК и АБК како контроверзна личност.
По одлуката на Уставниот суд, Хаџиу изјави дека ќе ја повлече својата кандидатура доколку не ги добие потребните 61 глас на тајно гласање.
За Собранието да се смета за конституирано, мора да се изберат претседател и пет потпретседатели.
Дури по тоа започнува рокот за формирање нова косовска влада.
Од 7 јули Полска ќе воведе гранични контроли со Германија и Литванија
Полска ќе воведе гранични контроли со Германија и Литванија од 7 јули, објавија светските агенции.
Ова денеска (2 јули) го објави полскиот премиер Доналд Туск. Тој објасни дека станува збор за привремена мерка.
Премиерот ја објави веста по состанокот на полската влада. Оваа одлука следеше по неодамнешното заострување на граничните контроли од страна на Германија и откако новата германска влада на канцеларот Фридрих Мерц ја презеде функцијата во Берлин.
Според германските правила, германската гранична полиција има инструкции да им забрани пристап на германска територија на нелегални мигранти, дури и на оние кои бараат азил.
Оваа мерка предизвика критики од Полска.
Германски суд пресуди дека германските власти немаат право да враќаат мигранти на границата, но германската влада одлучи да се држи до мерката што ја воведе.
Од следната учебна година учениците ќе имаат електронски свидетелства
Од наредната учебна година наместо печатени, свидетелствата од завршени одделенија во основно образование ќе бидат во електронска верзија и дигитално ќе бидат преземани од средните училишта во кои учениците ќе се пријават за упис.
Ова го најави министерката за образование Весна Јаневска и додаде дека и во овој момент тоа е овозможено преку системот е-дневник, но ќе почне да се применува од идната година откако населението ќе биде повеќе информирано и подготвено за овој дигитален процес.
„Децата и родителите де факто и немаат потреба да го имаат свидетелството во раце освен што тоа е некаков начин да се дружат, да се пофалат, да се израдуваат, па некои и да се разочараат и да вложат повеќе труд. Не го правиме тоа оваа година затоа што не можеме туку затоа што огромен број наши ученици и родители не знаат како тоа да го направат, особено во рурални средини каде нема опрема и интернет. Дигиталната писменост треба да се поткрене на повисоко ниво. Очекувам дека следната година барем над 90 проценти ќе може да се заврши така, иако системот и сега е подготвен за тоа“, рече Јаневска.
Министерката меѓудругото додаде дека е задоволна што годинава се полнат средните стручни училишта. По првото пријавување во јуни над двојно повеќе ученици се запишале во стручни училишта (9469) отколку во гимназиите (4243).
Се чекаат резултатите од второто јунско електронско пријавување што беше спроведено вчера и до крајот на денов ќе бидат соопштени резултатите од рангирањето.
Прашана за интересот, таа рече дека пријавувања има за „скопските познати гимназии“, а во една од нив веројатно ќе има и квалификациско тестирање кое според конкурсните рокови треба да се организира на 4 јули.
Квалификациско тестирање или таканаречен приемен испит се спроведува доколку има повеќе ученици со исти бодови од успехот отколку предвидените слободни места.
Банките ги разгледуваат тарифите за намалување на провизиите
По барањето што го упати гувернерот на Народната банка, Трајко Славески во Македонската банкарска асоцијација (МБА), банките почнале да ги разгледуваат тарифите за можноста за намалување на провизите на одредени услуги.
Претседателката на МБА Маја Стевкова-Штериева изјави дека тоа е индивидуална одука на органите на управување на банките, а упати и на ветувањето од Народната банка за намалување на надоместоци што банките ги плаќаат за користење на услугите во Македонскиот интербанкарски платен систем (МИПС).
„Банките веќе почнаа да си ги разгледуваат тарифите, тоа што го даде гувернерот, но како што нагласив и тогаш тоа е индивидуална одлука на секоја банка односно на органите на управување на банката. Пред се, треба да ги погледнеме тарифите, беше ветено и од Народната банка дека на долговниот промет на страната на трансакциите поврзани со МИПС ќе има ослободување од таа трансакција. Тоа се покомплексни пресметки и за едното и за другото, така што во соодветно време очекувам дека ќе реагираат“, рече Стевкова Штериева.
Гувернерот Славески на средбата со претставниците на МБА минатата недела рече дека очекува во најкус можен рок банките да ја ревидираат висината на надоместоците за извршување на плаќањата за граѓаните и компаниите и да ги постават на разумно ниво. Најави дека на тоа ќе претходи намалување на надоместоците што банките ги плаќаат за користење на услугите во Македонскиот интербанкарски платен систем (МИПС), како што се надоместоците поврзани со долговниот промет.
Славески предупреди дека високите трошоци за извршување на плаќања можат да бидат бариера за користење на официјалните канали, особено кај населението со пониски примања кое во услови на ценовно недостапни услуги ќе мора да се потпира повеќе на готовина.
„Надоместоците за одржување на платежна сметка за компаниите - иако се на слично ниво како кај матичните банки од ЕУ, сепак претставуваат висок трошок, посебно за малите и средните компании во земјата, поради што треба да се намалат. Надоместоците за користење на електронско и мобилно банкарство, во услови кога се наплатуваат надоместоци за одржување на платежна сметка, претставуваат дополнителен трошок кој би требало да се укине имајќи предвид дека оваа услуга е вообичаено бесплатна за граѓаните кај матичните банки од ЕУ, а дел од нив не наплатуваат вакви надоместоци ни од компаниите. Надоместоците за плаќањата со платни налози во рамки на банката треба да се укинат имајќи предвид дека за нивно извршување не е потребно користење на платни системи кои создаваат трошоци за банките, а оваа услуга е вообичаено бесплатна за граѓаните кај матичните банки од ЕУ“, рече гувернерот.
Како што дополни, треба значитено да се намалат и надоместоците за меѓубанкарските плаќања во домашната валута кои се извршуваат преку платните системи КИБС и МИПС имајќи предвид дека ваквата услуга кај матичнитеевропски банки за плаќањата во евра како национална валута во СЕПА е бесплатна или по многу ниски надоместоци за граѓаните, најмногу до 1 евро.
Славески смета дека треба да се намалат и поедностават надоместоците за подигнувањето готовина на туѓи банкомати во земјата и странство кои кај некои баки се и во вид на процент од износот. Гуверенерот рече дека и надоместоците за прифаќање картички на продажни места кај трговците кои банките ги наплатуваат од трговците треба да се намалат имајќи предвид дека меѓубанкарските провизии се ограничени со Законот за платежни услуги и платни системи и се сведени на нивоата во ЕУ.
Според последните податоци од 2024 година, нето-приходите од надоместоци учествуваат со 18 проценти во вкупните нето-приходи на банките.
Укинати граничните контроли меѓу Бугарија и Романија
Граничните контроли меѓу Бугарија и Романија денеска (1 јули) се официјално укинати по шестмесечна транзиција во спроведувањето на Шенгенскиот договор.
Со ова завршува преодниот период на зголемени внатрешни гранични контроли, кој остана во сила шест месеци по нивното пристапување во Шенген зоната по копно на 1 јануари 2025 година.
Привремениот граничен режим беше резултат на договор постигнат со Австрија, која првично се спротивстави на целосниот влез на Бугарија и Романија во Шенген, а како компромис, Австрија побара контролите на заедничката граница да бидат продолжени за половина година, дури и откако двете земји добија пристап до Шенген зоната по воздушен и морски пат на почетокот на годината.
Со завршувањето на преодниот период, Бугарија и Романија сега работат под исти услови како и другите членки на Шенген, што го одразува напредокот на двете земји во усогласувањето со европските стандарди за граници и миграција.
Отстранувањето на внатрешните контроли меѓу двете соседни земји се совпаѓа со 40-годишнината од Шенгенскиот систем, кој беше направен за да се промовира слободното движење на луѓе и стоки преку европските граници.
Додадено е дека граничните аранжмани на јужната граница на Бугарија со Грција остануваат непроменети, што значи дека иако таму не се вршат формални контроли, граничните службеници сè уште го задржуваат правото да вршат проверки кога е потребно.
Над 40 проценти од младите не веруваат во брза интеграција на Македонија во ЕУ
Повеќе од 40 отсто од младите во земјава ја доживуваат Европската Унија позитивно, 24 проценти имаат негативен став за Унијата, додека нешто над една третина или речиси 35 проценти од младите се неутрални. Ова го покажуваат резултатите од онлајн анкета спроведена на крајот на јуни 2025 година со учество на над 1000 млади лица од земјава.
Истражувањето е дел од поширока анализа за ставовите на младите кон Европската Унија и се реализира во рамки на соработката меѓу Институтот за добро управување и евроатлантски перспективи (ИДУЕП Скопје), Европскиот Центар за извонредност (ECE Брисел) и германската Фондација за слобода „Фридрих Науман“, а во соработка со македонската младинска платформа „Студентарија“.
Младите ја посочуваат корупцијата како најголема пречка за европската интеграција, односно 84,6 проценти од испитаниците ја избрале оваа опција. По неа следат билатералните спорови (61 процент) и ниската доверба во институциите (60 проценти).
Според анкетата, младите се изјасниле дека се доволно запознаени со вредностите и политиките на ЕУ. Оваа можност ја избрале 53 проценти, додека речиси ист број на млади испитаници рекле дека се многу (22 проценти) или, пак, малку (21.5 проценти) запознаени за ЕУ. Низок процент, односно само 3.5 проценти од младите рекле дека воопшто не се запознаени со вредностите и политиките на Унијата.
На прашањето која земја од Западен Балкан најверојатно ќе стане членка на ЕУ во следните пет години, младите од Северна Македонија најчесто го избираат одговорот дека тоа ќе биде Албанија, со над 53,2 проценти од гласовите, додека втора на листата е Црна Гора со 34,5 проценти. Следува Србија со 14,7 проценти, додека под 10 проценти се останатите земји од Западен Балкан.
Само 5 отсто од испитаниците во оваа онлајн анкета веруваат во македонската интеграција во ЕУ во следните 5 години.
На анкетата одговориле над 1000 млади луѓе од земјава од кои 81,5 процент се актуелни студенти на додипломски или постдипломски студии, а е спроведена во соработка со младинската платформа „Студентарија“ и претставува дел од тековен истражувачки процес кој ќе резултира со тематска публикација и конкретни препораки за идно дејствување на националните и ЕУ институциите, со цел правилно адресирање на евроскептицизмот меѓу младите луѓе во земјите-кандидати за членство во Европската Унија.
Данска го презема претседавањето со ЕУ
Данска денеска (1 јули) го презема ротирачкото шестмесечно претседателство со Европската Унија од Полска.
Се очекува владини претставници од Копенхаген да претседаваат со бројни министерски состаноци во текот на следните шест месеци и да дејствуваат како медијатори во споровите меѓу 27-те земји-членки на ЕУ.
Тематски, Данците сакаат да се фокусираат на заеднички проекти за вооружување против заканата што ја претставува Русија и зголемена конкурентност во рамките на ЕУ под мотото „Силна Европа во светот што се менува“. Тие, исто така, се надеваат дека ќе ги унапредат законските проекти за борба против несаканата миграција и климатските промени.
Главните предизвици за данското претседателство веројатно ќе ја вклучуваат тековната унгарска блокада на Украина во преговорите за пристапување кон ЕУ и трговскиот спор со Соединетите Држави.
Понатамошни спорови се закануваат околу финансиски прашања, бидејќи дискусиите за долгорочниот буџет на ЕУ од 2028 до крајот на 2034 година треба да започнат во наредните месеци.
Позициите на земјите-членки се многу различни. На пример, Германија, како нето придонесувач, се спротивставува на зголемувањето на својот буџет, кој неодамна изнесуваше повеќе од еден трилион евра.
Почетокот на данското претседателство ќе биде прославен в четврток во Архус, вториот по големина град во скандинавската земја. Меѓу гостите се претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, и нејзиниот тим, како и претседателот на Европскиот совет, Антонио Кошта.
Аракчи: Преговорите меѓу Иран и САД нема да се обноват брзо
Иранскиот министер за надворешни работи, Абас Аракчи, ја исклучи можноста за брзо продолжување на разговорите со САД откако претседателот Доналд Трамп изјави дека во моментов не разговара со Иран, менувајќи го својот став дека разговорите со Техеран ќе се обноват оваа недела.
Во интервју за телевизијата Си-Би-Ес , Аракчи беше прашан за коментарот на Трамп минатата недела дека преговорите за нуклеарната програма на Иран се неизбежни.
„Не мислам дека преговорите ќе се обноват толку брзо. За да одлучиме повторно да се ангажираме, прво ќе мора да се осигураме дека Америка нема да се врати на воен напад врз нас за време на преговорите“, рече иранскиот министер за надворешни работи во интервјуто за американската телевизија Си-Би-Ес.
Потребно е повеќе време за да се разгледаат сите точки, рече тој, додавајќи: „вратите на дипломатијата никогаш нема да се затворат“.
САД и Иран одржаа пет рунди индиректни разговори за нуклеарната програма на Техеран пред разговорите да пропаднат и Израел да започне воздушни напади врз иранските нуклеарни локалитети и воена инфраструктура на 13 јуни.
САД се придружија на нападите на Израел на 22 јуни кога бомбардираа три клучни ирански нуклеарни локалитети, вклучувајќи го и силно утврдениот подземен објект во Фордоу.
Аракчи беше прашан во интервјуто и за проценката од шефот на нуклеарното надзорно тело на ОН дека Иран веројатно ќе може да почне да произведува збогатен ураниум за неколку месеци.
„Не може да се уништи технологијата и науката за збогатување преку бомбардирања“, рече тој.
Доколку има волја од страна на Иран, земјата „ќе може брзо да ги поправи штетите и да го надомести изгубеното време“, додаде тој.
Во објава на неговата платформа Truth Social на 30 јуни, Трамп напиша дека „не му нуди ништо на Иран, ниту пак разговарам со нив бидејќи „целосно ги уништивме нивните нуклеарни објекти“.
Портпаролот на иранското Министерство за надворешни работи, Есмаил Бакаеи, претходно на 30 јуни ја обвини администрацијата на Трамп дека има навика да ги менува позициите.
„Овие постојани промени и мешани сигнали, кои станаа редовен модел на однесување на САД во текот на изминатите три или четири месеци, едноставно не се нешто на што можеме да се потпреме“, рече тој на својот неделен брифинг за медиумите.
Обемот на штетата врз нуклеарната програма на Иран за време на 12-дневната војна со Израел останува нејасен. Иран вели дека неговите нуклеарни постројки претрпеле големи штети, но вети дека ќе продолжи со својата програма, за која тврди дека е мирна.
Според договорот од 2015 година постигнат со САД и другите светски сили, на Иран му беше дозволено да збогатува ураниум под чистота од 3,67 проценти за гориво што се користи во нуклеарните централи.
Трамп го напушти договорот во 2018 година, а Иран одговори со производство на ураниум збогатен до 60 проценти, ниво над оние за цивилна употреба, но сепак под степенот за создавање на оружје.
Рафаел Гроси, генерален директор на Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ), на 30 јуни изјави дека е многу веројатно дека чувствителните центрифуги што се користат за збогатување на ураниум во Фордоу се сериозно оштетени. Но, тој рече дека Иран би можел да продолжи со збогатувањето на ураниум „за неколку месеци“.
„Искрено кажано, не може да се тврди дека сè исчезнало и дека таму нема ништо“, рече тој.
Тој исто така рече дека има индикации дека Иран можеби преместил дел од својот збогатен ураниум пред американските напади. Гроси рече дека Иран го информирал на 13 јуни дека презема мерки за заштита на својата нуклеарна опрема и материјали. Иако не даде детали, тој рече дека тоа сугерира дека е дел од материјалите се преместени.
Трамп вели дека ниту му нуди „нешто“, ниту пак разговара со Иран
Американскиот претседател Доналд Трамп изјави дека не му нуди ништо на Иран, ниту пак разговара со него бидејќи како што рече, „целосно ги уништивме“ нуклеарните капацитети на земјата.
„Не му нудам на Иран НИШТО, за разлика од Обама. Ниту пак разговарам со нив бидејќи целосно ги УНИШТИВМЕ нивните нуклеарни капацитети“, напиша Трамп на својата платформа Truth Social.
Изјавата доаѓа откако заменик-министерот за надворешни работи на Иран изјави за Би-Би-Си дека разговорите меѓу Вашингтон и Техеран не можат да продолжат освен ако САД не ги отфрлат понатамошните напади врз Иран.
Маџид Тахт-Раванчи за британскиот радиодифузер изјави дека САД сигнализирале дека сакаат да се вратат на преговарачката маса, една недела откако нападнаа три ирански нуклеарни капацитети.
„Не сме се согласиле за никаков датум, не сме се согласиле за начинот. Во моментов бараме одговор на ова прашање. Дали ќе видиме повторување на чин на агресија додека водиме дијалог?“, рече Тахт-Раванчи.
САД треба да бидат „сосема јасни за ова многу важно прашање“, рече тој.
Двете земји беа во преговори за нуклеарната програма на Техеран кога Израел овој месец ги нападна иранските нуклеарни постројки и воената инфраструктура, а САД се придружија со бомбардирање на три нуклеарни постројки - Фордо, Натанц и Исфахан - на 21 јуни.
Заменик-министерот откри за Би-Би-Си дека САД сигнализирале дека „не сакаат да се вклучат во промена на режимот“ со тоа што го таргетирале врховниот лидер ајатолахот Али Хамнеи.
Тахт-Раванчи, исто така, рече дека на Иран сè уште треба да му биде дозволено да збогатува ураниум.
„Нивото и капацитетот за тоа може да се дискутира, но да се каже дека не треба да имате збогатување, треба да имате нула збогатување, а ако не се согласите, ќе ве бомбардираме, тоа е закон на џунглата“, рече тој.
Израел тврди дека нуклеарната програма на Иран е блиску до производство на бомба, додека Техеран вели дека е за мирни цели.
Сè уште не е јасно колку штета нанеле нападите врз нуклеарните постројки на Иран, за кои Трамп рече дека се „целосно уништени“.
Шефот на нуклеарното надзорно тело на ОН, Рафаел Гроси, изјави дека Иран веројатно ќе може да почне да произведува збогатен ураниум „за неколку месеци“.
Тахт-Раванчи рече дека не знае колку време ќе биде потребно за тоа.
Според договорот од 2015 година, на Иран му беше дозволено да збогатува ураниум под чистота од 3,67 проценти за гориво за комерцијални нуклеарни централи.
Трамп го напушти договорот во 2018 година, а Иран одговори со производство на ураниум збогатен до 60 проценти - над нивоата за цивилна употреба, но сепак под степенот за развој на оружје.
Тој материјал, доколку се рафинира дополнително, теоретски би бил доволен за производство на повеќе од девет нуклеарни бомби.
ЕУ ги продолжи економските санкции за Русија за уште шест месеци
Советот на ЕУ ги продолжи за уште 6 месеци, до 31 јануари 2026 година, економските рестриктивни мерки на Унијата воведени поради континуираните активности на Русија насочени кон дестабилизација на состојбата во Украина.
Овие санкции опфаќаат широк спектар на секторски мерки, кои вклучуваат ограничувања во трговијата, финансиите, енергијата, технологијата, стоките со двојна намена, индустријата, транспортот и луксузните стоки.
Тие, исто така, опфаќаат забрана за увоз или трансфер на сурова нафта и одредени нафтени деривати од Русија во ЕУ, исклучување на неколку руски банки од СВИФТ системот и суспензија на активностите и акредитациите на неколку медиуми поддржани од Кремљ.
Дополнително, пакетот опфаќа и специфичните мерки за справување на заобиколувањето на санкциите.
„Доколку со илегалните активности на Руската Федерација продолжи кршењето на основните правила на меѓународното право, вклучително, пред се, на забраната за употреба на сила, соодветно ќе останат во сила сите мерки воведени од ЕУ и доколку е потребно ќе бидат преземени и дополнителни мерки“, се наведува во соопштението на Советот.
Овие економски мерки беа воведени на 31 јули 2014 година, по што беа значително проширени од февруари 2022 година како одговор на руската агресија врз Украина.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете