Се започна со реакцијата на портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, продолжи со невообичаено остра изјава од руската амбасада во Сараево, а досега резултираше со итни консултации во Советот за безбедност на Обединетите нации.
Сето ова е дел од руската „офанзива“ во обид да се спаси позицијата на прорускиот лидер на водечката српска партија во Босна и Херцеговина, Милорад Додик, кој беше осуден на затвор и му беше забрането да врши политички активности, а му беше одземен и мандатот како претседател на Република Српска.
Помалку од 24 часа по консултациите во Советот за безбедност на ОН за процесот против Додик, свикани на барање на Русија, Министерството за надворешни работи на Босна и Херцеговина одлучи да испрати писмо до земјите од Квинтата (САД, Велика Британија, Германија, Франција и Италија).
Целта е да се посочат „сериозните закани за стабилноста и суверенитетот на Босна и Херцеговина што доаѓаат од Русија“, особено во контекст на неодамнешната одлука на Централната изборна комисија (ЦИК) на Босна и Херцеговина да му го одземе мандатот на Милорад Додик.
Мандатот на Додик како претседател на РС беше одземен откако беше осуден на една година затвор и му беше забрането да извршува јавни политички функции во следните шест години поради непочитување на одлуките на високиот претставник во БиХ.
Елмедин Конаковиќ, министерот за надворешни работи на БиХ, за Радио Слободна Европа изјави дека писмата до министерствата за надворешни работи на земјите-членки на Квинтот ќе бидат испратени во петок, 8 август.
Тој додаде дека најновото соопштение на руската амбасада во Сараево, во кое се доведува во прашање „постоењето на Босна и Херцеговина како единствена држава“, се разбира како „најостра и најконцентрирана закана“ за БиХ досега.
Во овој контекст, рече Конаковиќ, ќе разговара со амбасадорите на земјите од Квинтот во Сараево на 11 август.
„Москва континуирано ја користи политичката криза во Босна и Херцеговина како простор за проширување на своето влијание, особено преку поддршка на раководството на Република Српска и политичките лидери како Додик. Нема да дозволиме ваквите пораки да ги охрабрат оние кои повикуваат на блокада на изборите или референдум што го доведува во прашање уставниот поредок. Ова не се дипломатски изјави, туку отворени закани за државата“, изјави Конаковиќ за РСЕ/РЛ.
Амбасадите на земјите од „Квинтот“ во Босна и Херцеговина не одговорија веднаш на прашањето на Радио Слободна Европа за руските обвинувања и обидите да се спаси мандатот на Додик.
Се чекаат нови руски потези во Босна и Херцеговина
Конаковиќ, исто така, изјави за РСЕ/РЛ дека институциите на Босна и Херцеговина се подготвени да одговорат на „руските закани“.
„Знаеме дека Русија не дејствува само политички. Тие се подготвени за шпионски активности, сајбер напади, дезинформации. Ги видовме нивните операции во Молдавија, Романија и Грузија. Босна и Херцеговина не е исклучок“, рече Конаковиќ.
Тој истакнува дека во моментов нема информации за пристигнувањето на руски државјани во БиХ, но дека знае „за некои други активности“, за кои сè уште не може да зборува додека не пристигнат „дополнителни информации и потврди“.
„Станува збор исклучиво за нивните луѓе кои се тука и кои имале, тие имале некои дипломатски статуси претходно, но... Кога ќе имам (информации) и ќе биде во наш интерес вие да ги знаете, ќе ги објавиме“, изјави Конаковиќ за РСЕ/РС.
Руската амбасада во Сараево не одговори веднаш на прашањето на РСЕ/РС во врска со тврдењата на Конаковиќ.
Руска верзија на приказната и притисокот врз ОН
Итните консултации на Советот за безбедност на ОН зад затворени врати на 7 август претставуваат прв пат Москва директно да ги користи структурите на ОН за да се обиде да го спаси прорускиот лидер на водечката српска партија во Босна и Херцеговина.
Во сите свои реакции на конечната пресуда против Милорад Додик, Русија покажа дека не ја смета за „легитимна“, туку за „обид за отстранување на непожелен лидер“, како што истакна Марија Захарова, портпаролката на руското Министерство за надворешни работи.
Рускиот заменик-амбасадор во ОН, Дмитриј Пољански, им изјави на новинарите по консултациите дека „кривичниот прогон на Додик ја загрозува стабилноста на Босна и Херцеговина“.
Притоа, тој го повтори рускиот наратив дека Кристијан Шмит не е легитимен висок претставник бидејќи не е потврден од Советот за безбедност.
Руските претставници, исто така, тврдат дека судските одлуки се политички мотивирани и производ на западен притисок, додека Додик е претставен како симбол на отпор кон „наметнатата“ влада.
Руската амбасада во Сараево, исто така, испрати пораки што ги надминуваат границите на класичната дипломатија. „Дојде моментот на вистината за БиХ“, рекоа тие, велејќи дека земјата се соочува со „точка од која нема враќање“.
Амбасадорот на БиХ во ОН, Златко Лагумџија, во објава на социјалните мрежи, оцени дека рускиот обид да ја стави пресудата на Додик на масата на Советот за безбедност бил неуспешен.
„Русите беа единствените што ги негираа судските пресуди. Сите други земји-членки го потврдија територијалниот интегритет и суверенитет на БиХ, поддржувајќи го владеењето на правото и законските одлуки на институциите“, напиша Лагумџија.
Иако Русија тврди дека високиот претставник Кристијан Шмит не е легитимен бидејќи неговиот мандат не е формално потврден од Советот за безбедност на ОН, пошироката меѓународна заедница, вклучувајќи ги САД и повеќето земји од ЕУ, веруваат дека Шмит е назначен во согласност со овластувањата на Советот за спроведување на мирот во Босна и Херцеговина.
ОН претходно појасни дека Шмит има целосен легитимитет да работи во БиХ, со што се поби руската теза за неговата нелегалност.
Зошто Русија стои зад Додик?
Уредникот на списанието „Бука“, Александар Трифуновиќ, за РСЕ/РЛ изјави дека Русија „не се грижи толку за Додик“, колку за можноста да влијае на настаните во Босна и Херцеговина, земјата „најоддалечена“ од Истокот до Европската Унија.
„Република Српска е најдлабоката точка на Истокот во европската зона, најблиската точка до Хрватска, која е во ЕУ, најблиската точка до Виена. И Русија ја користи оваа можност, исто како што го користи Додик и исто како што Додик оди кај Путин. Се сеќавам на ситуацијата кога започна руската инвазија на Украина, кога имавме изјава од руската амбасада во Босна и Херцеговина во која Додик се потсетуваше на договорите со Путин“, рече Трифуновиќ.
Тој истакнува дека во сегашната ситуација е прашање колку му одговара ваков вид руска реакција на Додик, бидејќи во моментов српските власти, предводени од претседателот Александар Вучиќ, но и самиот Додик, „се обидуваат да се приближат“ до американската администрација.
„Не знам како тоа се вклопува во оваа приказна за соработка и колаборација со Русија. Дури и не мислам дека Додик инсистира на таков вид непосредна поддршка, на толку радикален начин, во тонови што не се во согласност со дипломатијата, колку што Русија сега ја користи оваа можност да реагира на овој начин“, истакнува Трифуновиќ.
Кога станува збор за идните активности на Русија, Трифуновиќ предвидува дека Москва ќе продолжи да ја користи секоја можност за да покаже дека има одреден вид влијание врз Србија и Република Српска.
„Претпоставувам дека ќе имаат некои активности што би можеле, на некој начин, дополнително да ја комплицираат ситуацијата и мислам дека ќе го принудат Додик да оди во таа насока. Немам дилеми со тоа“, заклучува Трифуновиќ.
Откако Судот на БиХ конечно го осуди Милорад Додик, во согласност со Изборниот закон на БиХ, ЦИК му го одзеде мандатот на 6 август, отворајќи го патот за предвремени избори во Република Српска.
Додик одговори со објавување референдум за неговиот мандат, иако Уставот на БиХ не признава таква можност.
Тој објави дека изборите во РС нема да се одржат „додека тој е претседател“, а Владата на РС и СНСД ја отфрлија одлуката, најавувајќи вонредна седница на парламентот на ентитетот.
И покрај заканувачката реторика, институциите на РС досега не презедоа никакви правно обврзувачки мерки за да ја оспорат одлуката на ЦИК или да најават формална блокада на изборите.
