„Сакам да живеам во Србија“: Секој втор странец со дозвола за престој е од Русија

„Сакам да преживеам.“

Вака младата Русинка Ана ја започнува приказната за нејзиното преселување и животот во Србија. Таа се преселила во Белград во јули 2023 година и веќе по еден месец решила таму да започне бизнис, за кој, вели, сонувала дотогаш.

„Тогаш сфатив дека морам да правам нешто што навистина го сакам и отсекогаш сакав да отворам книжарница. Решив дека сакам да го направам тоа во Србија“, вели таа во интервју за Радио Слободна Европа (РСЕ).

Таа изнајмила простор во белградската општина Врачар и отворила место каде што граѓаните „читаат книги и се дружат, додека јадат и пијат“.

Работела во ИТ индустријата, а денес нејзиното кафуле е покриено со полици за книги.

„Библиотеката е мала, но делата се одбрани со љубов. Ова се книгите што ги сакам“, вели таа.

Ана вели дека е задоволна од тоа како околината го прифатила сето ова.

„Фантастична работа, имам многу пријатели меѓу Србите, многу соседи со кои имам одлични односи“, истакнува Ана.

Ана е една од десетиците илјади руски државјани кои пристигнале во Србија од почетокот на војната во Украина. За некои тоа беше само привремена дестинација, но има и такви што останаа таму.

Нејзиното кафуле е место за средби на локалното население и бројни членови на руската заедница во Белград.

Книгите на полиците се печатени на руски, англиски и српски јазик, а има и романи од српски автори преведени на руски јазик.

„Тоа е мојата желба, да придонесам за подобрување и на Русија и на заедницата во која живееме и да ја подобрам меѓусебната комуникација и поврзаност“, вели Ана, додавајќи дека сакала да го направи овој простор „дом за сите“.

„Многумина што доаѓаат тука ми велат дека се чувствуваат како дома. Засега, за мене - тоа е доволно“, рече таа.

Повеќе од половина од странците во Србија се Руси

Официјалните податоци покажуваат дека секој втор странец кој има дозвола за престој во Србија доаѓа од Русија.

Од приближно 100 000 странци кои легално престојуваат во Србија, повеќе од 53 000 се Руси, според податоците на Републичкиот завод за статистика (РЗС).

Ова е прв пат бројот на странци кои имаат регулиран престој во Србија да биде детално наведен во статистиката.

Истражувањето го спроведе РЗС во соработка со Министерството за внатрешни работи, а резултатите беа презентирани на јавноста во април.

Демографот Владимир Никитовиќ од Институтот за општествени науки во Белград за РСЕ вели дека бројот на луѓе не е занемарлив и дека нивното доаѓање е добра вест за Србија.

„Бидејќи во Србија сè уште имаме негативен миграциски биланс - кога споредуваме колку луѓе доаѓаат, а колку си одат, без оглед на тоа дали се наши граѓани или странци. Значи, тие податоци се позитивни во демографска смисла“, вели Никитовиќ.

Во исто време, официјалните податоци покажуваат дека просечната возраст на оние кои емигрирале во Србија е 32,6 години, што е пониско од националниот просек.

Никитовиќ истакнува дека ова би можело да ја „поправи“ статистиката на Србија.

„Нашиот просек сега е околу 43-44 години, приближно, и во таа смисла тоа е позитивен ефект и би било добро доколку ваквите шеми продолжат“, смета Никитовиќ.

Млади, образовани и во градовите

Според овие податоци, кои се однесуваат на 2023 година, руските граѓани што живеат во Србија имаат просечна возраст од 30 години.

Мнозинството се мажи, 54,4 проценти, додека жените сочинуваат 45,6 проценти.

Повеќето од нив се преселија во урбаните средини. Околу 83 проценти од Русите живеат во општините во центарот на Белград и Нови Сад.

„Тие ги избраа средините за кои сметаат дека можат најмногу да им понудат. Од друга страна, тоа може да биде двонасочен процес и на некој начин шанса за тие средини“, смета демографот Никитовиќ.

Тој вели дека, во однос на демографијата, добро е за локалните заедници кога се доселува население кое е, во просек, пообразовано од општата популација, што е случај со руските граѓани.

„Тие исто така имаат портфолио на вештини што ѝ недостасуваат на оваа заедница, бидејќи станува збор претежно за население кое доаѓа од најурбаните делови на Русија, чие ниво на развој е често над просекот на Европската Унија“, објаснува тој.

„Сега практично зависи од нашето општество како ќе го искористиме овој импулс што се случи“, додава Никитовиќ.

Дали животот е скап за нив во Србија?

„Животот е скап во Белград. Изнајмувам стан под кирија за 750 евра, тоа е многу! Неверојатно е скапо. Калениќ (пазарот) е скап“, вели Русинката Ана.

Од почетокот на инвазијата на Украина и доаѓањето на голем број Руси, зголемувањето на цените стана една од секојдневните теми и грижи на српските жители.

Владимир Никитовиќ истакнува дека би било „неправедно вината да се префрли на руското население“.

„Тоа не беше директно предизвикано од доаѓањето на руското население, туку моментот во тој бран едноставно беше искористен за зголемување на цените по разни основи, не само за домување, туку и за сите услуги“, смета тој.

„Но, се чини дека овој бран (на зголемување на цените) помина“, вели Никитовиќ и додава дека миграциите како оваа го забрзуваат процесот на урбанизација.

„Погледнете го Белград денес, кој е многу повеќе метропола отколку што беше пред само седум или осум години. Русите придонесоа за тоа, но и за други миграции што се случуваат и за кои сме свесни дури и без овие статистички податоци“, рече тој.

За Ана, започнувањето бизнис во Србија беше исто така предизвик.

„Сè уште не можам да ја разберам даночната политика во Србија, бидејќи е невозможно да се преживее. Навистина е многу тешко да се платат сите тие давачки. Едвај имаме никакви приходи, затоа работиме сами“, објаснува Ана, на која во бизнисот ѝ помага пријателка.

Моменталната ситуација е таква што во Србија нема материјално задоволство, но личното задоволство е големо, вели таа.

„Засега, така е, се обидуваме да го поправиме. Не знам како, но се надеваме дека ќе успееме“, додава таа.

Немири по почетокот на војната во Украина

Србија не била отсекогаш популарна дестинација меѓу руските емигранти.

Пресвртницата се случи во март 2022 година, по почетокот на руската инвазија на Украина.

Тогаш беше регистриран првиот бран на пристигнувања во Србија, каде што руските граѓани можат да влезат без виза, за разлика од повеќето други европски земји.

Некои дојдоа затоа што повеќе не можеа да работат во својата земја поради западните санкции против Москва, на кои Белград не се придружи.

Некои од нив ја напуштија Русија поради несогласување со војната или страв од мобилизација.

Стотици илјади руски граѓани влегоа во Србија оттогаш, но не сите останаа.

За оние кои ќе одлучат да останат, потребна е дозвола за престој. Во 2022 година, повеќе од 19 000 руски мажи и жени ги примија.

Дали Русите имаат намера да останат во Србија?

Над 230 бебиња чии родители се странци се родени во Србија во 2023 година. Повеќе од половина од овие деца имаат родители кои се руски државјани.

Иако верува дека ова е еден вид индикатор дека руските граѓани не само што остануваат подолго во Србија, туку и таму создаваат семејства, демографот Никитовиќ забележува дека е тешко да се процени какви се нивните намери во врска со нивниот постојан престој во Србија.

„Особено имајќи предвид дека ситуацијата во Русија е таква каква што е. Познато е дека колку подолго останувате некаде, толку повеќе шанси имате да останете таму“, додава тој.

Тој објаснува дека демографската пракса покажува дека, во просек, по седум години шансите за останување брзо се зголемуваат.

„Затворање на вратата“ за противниците на Путин

Иако Белград и Москва традиционално одржуваат блиски односи, а во српската јавност доминира наративот за „братски народи“, оваа земја покажа малку поинакво лице во однос на некои граѓани на Русија.

Таа им го одзеде гостопримството. Она што сите го имаат заедничко е противењето на инвазијата на Украина и политиките на рускиот претседател Владимир Путин.

Во 2023 година, на антивоените активисти Владимир Волохонски и Евгениј Иржански им беа одбиени барањата за продолжување на нивниот престој во Србија, врз основа на тоа дека постојат „безбедносни пречки“.

Антивоениот активист Иља Жернов доби слична порака неколку месеци подоцна. Граничната полиција не му дозволи влез во земјата, иако дошол во Белград од Германија за да присуствува на судењето за нападот врз него што претходно се случил во главниот град на Србија.

Исто така, тука е и приказната за Елена Копосова, чие барање за постојан престој беше постојано одбивано од страна на МВР. Таа живее во Србија со сопругот и децата во последните пет години.

Во објаснувањето се споменуваат и „безбедносни причини“, а Копосова верува дека причината е тоа што потпишала јавно писмо против агресијата на Русија врз Украина.

Србија е една од ретките земји во Европа што не воведе санкции против Русија поради нејзината агресија врз Украина.

Кинезите на второ место, по нив Индијците и Турците

По руските државјани, најбројни странски државјани во Србија се Кинезите.

Според податоците од крајот на 2024 година, секој десетти странец во земјата доаѓа од Кина. Вкупно има околу 12 300 од нив.

Тој број е околу осум пати поголем отколку во 2012 година, кога имало околу 800 Кинези.

Повеќето од нив се во Бор и Зрењанин, што укажува дека работата е она што ги довело во Србија.

Во тие градови работат и две големи кинески компании - рударската компанија „Жиѓин“ во Бор и „Линглонг“ во Зрењанин, која гради фабрика за автомобилски гуми.

Педесет и два проценти од вкупниот број Кинези во Србија имигрирале во тие две општини.

По Кинезите следуваат граѓаните на Индија(4574), Турција (4029), Северна Македонија (1952) и Украина (1472).

Уделот на другите нации во вкупниот број странци е околу 17,7 проценти.