Претседателот на ВМРО-ДПМНЕ, Христијан Мицкоски, денеска преку писмо побарал од неколку амбасадори во Македонија да влијаат на одложување на пописот кој треба да започне од 1 април. Во писмото тој пишува дека „од лично искуство знае какви последици може да предизвика пандемијата по здравјето“, па од таму бара да се сопре теренското испитување.

„Борбата против тешката епидемиолошка ситуација, во недостиг на вакцини, комбинирано со теренски попис, ќе го стави во сериозен ризик за јавното здравје. Јас не се сомневам во потребата од кредибилен попис, но во овој момент не е време за истиот. Ние мора да сме фокусирани пред сè на борбата против здравствените предизвици кои се пред нас. Откако ќе се надмине здравствената криза ние можеме повторно да се насочиме на пописот“, стои во писмото .

Како дел од решението тој предлага пописот да биде одложен за септември.

• Дали пописот ќе го подобри животот на младите?

Претходно, министерот за здравство, Венко Филипче, на прес-конференција, изјави дека надлежните ќе превземат се што е потребно за безбедност на попишувачите што ќе го спроведуваат Пописот на населението. Одговорајќи на новинарско прашање рече дека се подготвени и за правање тестови и оти има капацитети да се направат и да се промени протоколот доколку има потреба, меѓутоа смета дека самиот протокол е доволен за заштита од Ковид.

На територијата на државата, според пресекот направен во 12:30 часот, имало вкупно пет пожари на отворен простор, од кои два се изгаснати, а три се водат како сè уште активни, информираат од Центарот за управување со кризи на 9 август.

Активни се пожарите кај село Братиндол, во Општина Битола, каде гори сува трева во нива, пожарот во Општина Прилеп каде гори сува трева над касарната во Прилеп и во Општина Валандово каде гори сува трева покрај патот Валандово – Дојран.

Под контрола се два пожара и тоа во Општина Тетово каде гори ѓубре кај железничката станица и во Општина Ранковце каде гори ниска трева и ситна шума.

Видете и ова:

Истоштени пожарникари и тајни мотиви зад пожарите

Северна Македонија и ова лето се бори со шумски и други пожари на отворено. Во државата е прогласена и кризна состојба, која пред два дена од страна на Владата беше продолжена за уште 30 дена.

Како што соопшти владината прес-служба на 7 август, кризната состојба се продолжува за да се обезбедува навремена помош за сите засегнати подрачја, односно сите ресурси вклучително и човечки, технички, логистички остануваат мобилизирани, сè со цел да се справат со пожарите и заштита на населението од огнените стихии.

Дваесет лица, за кои иранските власти тврдат дека се оперативци на израелската разузнавачка служба Мосад, се уапсени во Иран во последните неколку месеци.

Ова на 9 август го објавија иранските судски власти, предупредувајќи дека нема да бидат поблаги односно дека уапсените ќе бидат „казнувани за пример“.

Пред неколку дена, Иран ја погуби научничката Розбе Вади, осудена за шпионажа во корист на Израел и пренесување информации за нуклеарен научник кој беше убиен во јуни во израелските воздушни напади врз Иран, пренесе Ројтерс.

Видете и ова:

Иран вели дека ќе продолжи со разговорите со европските сили по „искрените“ разговори

Портпаролот на судот, Асгар Џахангири, изјави дека обвиненијата против некои од 20-те уапсени се отфрлени и дека тие се ослободени.

Егзекуциите на Иранци осудени за шпионажа во корист на Израел значително се зголемија од јуни оваа година, кога двете земји влегоа во војна.

Нов конфликт на Блискиот Исток избувна кога Израел започна напад врз Иран на 13 јуни, погодувајќи повеќе локации, меѓу кои нуклеарен објект и станбени области во Техеран. Тогаш загинаа голем број високи команданти на Иранската револуционерна гарда (ИРГЦ), нуклеарни научници и цивили.

Иран возврати со лансирање беспилотни летала и балистички ракети врз воени центри и воздухопловни бази во Израел.

Соединетите Американски Држави, пак, влегоа во конфликтот на 22 јуни, кога претседателот Доналд Трамп изјави дека американските бомбардери нападнале три ирански нуклеарни објекти.

По 12 дена, беше прогласен прекин на огнот.

Министерството за здравство привремено ги одзеде овластувањата на Стоматолошката комора на Македонија поради утврдени пропусти во однос на едукацијата, издавањето и продолжувањето на лиценците на стоматолозите.

Оваа одлука денеска (9 август) на прес-конференција ја соопшти министерот за здравство Азир Алиу.

Стоматолошката комора е тело кое со издавање и продолжување на лиценците практично одлучува кој стоматолог може да работи, а кој не.

Видете и ова:

Партизацијата и непотизмот ги бркаат лекарите од земјава

Со одземањето на овластувањата, како што соопшти Алиу, од денеска надлежностите за лиценцирање ќе ги преземе Министерството за здравство сè додека не се воспостави „систем кој ќе работи законито, транспарентно и професионално“.

„Надзорите и документите покажаа сериозни пропусти. Едукации преку нерегистрирани здруженија и сертификати кои неправилно се користеле за продолжување на лиценците. Договори склучени ретроактивно, спротивно на законот, одлуки и документи без потпис и со невалидна документација“, рече Алиу образложувајќи ја одлуката за одземање на овластувањата.

Покрај тоа, министерот наведе и оти Стоматолошката комора ги игнорирала привремените мерки и одлуката на Уставниот суд кој пред повеќе од една година утврди дека условите за стручно усовршување биле противзаконски.

Алиу немаше информации колку лиценци се издадени незаконски односно со пропусти, но рече дека сега не може да се каже дека „тие се невалидни“.

Покрај сомнежите за лиценци, Стоматолошката комора се „чешла“ и од аспект на финансиското работење.

„Имаме сериозни сомнежи и за финансиски злоупотреби на Комората за што истражува Финансиската полиција и таа има прибавено обемна документација за што веруваме дека за брзо време ќе има и епилог“, додаде министерот.

На Стоматолошката комора, според неговите тврдења, ѝ била дадена шанса да ги отстрани недостатоците, но не го сторила тоа и затоа е донесена одлука за одземање на овластувањата.

Илјадници луѓе се собраа саботата (9 август) во Нагасаки за да ја одбележат 80-годишнината од атомското бомбардирање на градот, со предупредувања дека сегашните глобални конфликти би можеле да го свртат светот во нуклеарна војна.

Овој град во западниот дел на Јапонија беше срамнет со земја на 9 август 1945 година, кога Соединетите Американски Држави ја фрлија плутониумската бомба „Fat man“, која уби околу 27.000 луѓе од околу 200.000 жители.

До крајот на 1945 година, бројот на жртви од акутна радијација достигна околу 70.000.

Видете и ова:

Дали Русија ќе употреби нуклеарно оружје?

Уништувањето на Нагасаки се случи три дена откако американската ураниумска бомба ја уништи Хирошима. Јапонија се предаде на 15 август, со што заврши Втората светска војна.

Градоначалникот на Нагасаки, Широ Сузуки, ги повика светските лидери да покажат конкретен пат кон укинување на нуклеарното оружје, предупредувајќи дека пролонгирањето „веќе не е дозволено“.

„Ова е криза на човечкиот опстанок што се надвиснува над секој од нас“, рече Сузуки, повикувајќи на решение засновано на меѓусебно разбирање и солидарност.

Претставници од 95 земји и територии присуствуваа на годишната церемонија во Меморијалниот парк на мирот во Нагасаки.

Меѓу нив беше и Русија, која го има најголемиот нуклеарен арсенал во светот.

Водечката јапонска организација за преживеани од атомска бомба, Нихон Хиданкјо, ја освои Нобеловата награда за мир минатата година за својата кампања за свет без нуклеарно оружје.

Видете и ова:

Нобелова награда за мир за Јапонци кои ги преживеале Хирошима и Нагасаки

Во децениите по нападите, преживеаните, познати како „хибакуша“, честопати се соочувале со дискриминација поради гласини дека биле носители на болеста и дека нивните потомци би можеле да бидат заразени. Нивниот број падна под 100.000 за прв пат оваа година.

Јапонија, единствената земја што претрпела нуклеарни напади, ја изрази својата посветеност на нуклеарното разоружување, но не е потписник или набљудувач на договорот на ОН за забрана на нуклеарно оружје.

Синот на поранешниот руски претседател Дмитриј Медведев работи во филијала на Ростек, кој е гигантски државен конгломерат што произведува многу од оружјата што Москва ги користи во својата војна против Украина, открива рускиот истражна единица на Радио Слободна Европа (РСЕ), „Система“.

Во 2016 година, пред дипломирањето на еден од најелитните универзитети во Москва, Иља Медведев во интервју за рускиот таблоид МК изјави дека не би сакал да работи за голема државна компанија.

Но, токму тоа го прави. Од октомври 2022 година, помладиот Медведев, кој овој месец наполни 30 години, е советник на директорот на „РТ-Бизнис Дивелопмент“ („РТ-Развитије Бизнеса“), компанија која е дел од Ростек.

Тој е вклучен во инвестиции и управување со средства и зема месечна плата од 270.000 рубли (3.400 американски долари), покажуваат податоците што протекоа од Федералната даночна служба во кои „Система“ имаше увид.

Видете и ова:

Како поранешниот руски претседател Дмитриј Медведев профитира од војната

Владимир Путин го избра Дмитриј Медведев за претседател на Русија од 2008 до 2012 година, со што Путин избегна да ја пречекори уставната граница од два последователни претседателски мандати. Потоа, Путин се врати на претседателската функција во 2012 година, а во 2020 година, протурка амандман што му овозможува потенцијално да остане на највисоката функција во државата до 2036 година.

Како претседател, Медведев се претставуваше како релативен либерал и поддржувач на демократските реформи. Сега како заменик-претседател на советодавниот Совет за безбедност на Путин и претседател на владејачката партија Единствена Русија, честопати се покажува како воинствен поддржувач на руската војна против Украина, користејќи ги социјалните медиуми за да упатува остри пораки и нуклеарни закани против Западот.

Многу од децата на високи функционери во владејачките структури на Путин работат во државни компании или приватни фирми поврзани со владата или, пак, се назначени на некои владини позиции.

Директорот на Ростек, Сергеј Чемезов, е близок со Путин уште од времето кога биле советски офицери на КГБ стационирани во Источна Германија во 1980-тите, кога живееле во иста станбена зграда во Дрезден. Во првите неколку месеци од работењето на Иља Медведев во „РТ-Бизнис Дивелопмент“, раководител на компанијата беше Александар Назаров, долгогодишен познаник на Чемезов.

Иља Медведев е единственото дете на Дмитриј Медведев и неговата сопруга, Светлана. Немаше јавно објавени информации за неговото вработување во рускиот воен гигант, ниту пак јавни информации за тоа како ја добил работата.

Како премиер од 2012 до 2020 година, Дмитриј Медведев беше одговорен за врските со Ростек, а инвестициски фонд поврзан со него стана партнер на Ростек.

Во периодот 2015-2019 година, Иља Медведев работеше во интернет гигантот VK - иако ниту еден од вработените со кои разговараше „Система“ не можеше да каже што работел таму.

„Никогаш не го видов на работа“, рече поранешен виш менаџер.

Ростек поседуваше акции во VK преку „РТ-Бизнис Дивелопмент“, а друг акционер во интернет гигантот во тоа време беше истакнатиот милијардер Алишер Усманов. Во периодот 2019-2022 година, Иља Медведев, пак, работел во инвестицискиот оддел на „Криптонит“, ИТ компанија што во тоа време му припаѓала на Усманов.

Видете и ова:

Медведев се закани дека можен нуклеарен удар ќе го претвори Киев во „сива точка“ на картата

Во 2022 година, претставник на Усманов негираше дека тајкунот бил близок со семејството Медведев и рече дека секој обид за поврзување на Усманов со кариерата на Иља Медведев бил „пристрасен“.

Ростек и „РТ-Бизнис Дивелопмент“ не одговорија на барањата за коментар.

Дмитриј Медведев е претседател на Единствена Русија, еден од главните инструменти за политичката контрола на Путин низ целата земја, од 2012 година. Неговиот син се приклучи на партијата неколку месеци откако Русија ја започна целосната инвазија на Украина во февруари 2022 година. Последователно, тој беше ставен и на листата со санкции од САД и Европската Унија.

Во 2023 година, Единствена Русија соопшти дека Иља Медведев го координирал воспоставувањето на веб-страница наречена „Јас сум во Русија“ наменета за користење од жителите во деловите од Украина окупирани од Русија, за кои Путин неосновано тврди дека се дел од Русија.

Се започна со реакцијата на портпаролката на руското Министерство за надворешни работи, Марија Захарова, продолжи со невообичаено остра изјава од руската амбасада во Сараево, а досега резултираше со итни консултации во Советот за безбедност на Обединетите нации.

Сето ова е дел од руската „офанзива“ во обид да се спаси позицијата на прорускиот лидер на водечката српска партија во Босна и Херцеговина, Милорад Додик, кој беше осуден на затвор и му беше забрането да врши политички активности, а му беше одземен и мандатот како претседател на Република Српска.

Помалку од 24 часа по консултациите во Советот за безбедност на ОН за процесот против Додик, свикани на барање на Русија, Министерството за надворешни работи на Босна и Херцеговина одлучи да испрати писмо до земјите од Квинтата (САД, Велика Британија, Германија, Франција и Италија).

Целта е да се посочат „сериозните закани за стабилноста и суверенитетот на Босна и Херцеговина што доаѓаат од Русија“, особено во контекст на неодамнешната одлука на Централната изборна комисија (ЦИК) на Босна и Херцеговина да му го одземе мандатот на Милорад Додик.

Мандатот на Додик како претседател на РС беше одземен откако беше осуден на една година затвор и му беше забрането да извршува јавни политички функции во следните шест години поради непочитување на одлуките на високиот претставник во БиХ.

Видете и ова:

Изборната комисија на БиХ му го одзеде мандатот на Милорад Додик

Елмедин Конаковиќ, министерот за надворешни работи на БиХ, за Радио Слободна Европа изјави дека писмата до министерствата за надворешни работи на земјите-членки на Квинтот ќе бидат испратени во петок, 8 август.

Тој додаде дека најновото соопштение на руската амбасада во Сараево, во кое се доведува во прашање „постоењето на Босна и Херцеговина како единствена држава“, се разбира како „најостра и најконцентрирана закана“ за БиХ досега.

Во овој контекст, рече Конаковиќ, ќе разговара со амбасадорите на земјите од Квинтот во Сараево на 11 август.

„Москва континуирано ја користи политичката криза во Босна и Херцеговина како простор за проширување на своето влијание, особено преку поддршка на раководството на Република Српска и политичките лидери како Додик. Нема да дозволиме ваквите пораки да ги охрабрат оние кои повикуваат на блокада на изборите или референдум што го доведува во прашање уставниот поредок. Ова не се дипломатски изјави, туку отворени закани за државата“, изјави Конаковиќ за РСЕ/РЛ.

Амбасадите на земјите од „Квинтот“ во Босна и Херцеговина не одговорија веднаш на прашањето на Радио Слободна Европа за руските обвинувања и обидите да се спаси мандатот на Додик.

Се чекаат нови руски потези во Босна и Херцеговина

Конаковиќ, исто така, изјави за РСЕ/РЛ дека институциите на Босна и Херцеговина се подготвени да одговорат на „руските закани“.

„Знаеме дека Русија не дејствува само политички. Тие се подготвени за шпионски активности, сајбер напади, дезинформации. Ги видовме нивните операции во Молдавија, Романија и Грузија. Босна и Херцеговина не е исклучок“, рече Конаковиќ.

Тој истакнува дека во моментов нема информации за пристигнувањето на руски државјани во БиХ, но дека знае „за некои други активности“, за кои сè уште не може да зборува додека не пристигнат „дополнителни информации и потврди“.

„Станува збор исклучиво за нивните луѓе кои се тука и кои имале, тие имале некои дипломатски статуси претходно, но... Кога ќе имам (информации) и ќе биде во наш интерес вие да ги знаете, ќе ги објавиме“, изјави Конаковиќ за РСЕ/РС.

Руската амбасада во Сараево не одговори веднаш на прашањето на РСЕ/РС во врска со тврдењата на Конаковиќ.

Видете и ова:

Вучиќ: Додик нема да биде уапсен во Србија, ако дојде

Руска верзија на приказната и притисокот врз ОН

Итните консултации на Советот за безбедност на ОН зад затворени врати на 7 август претставуваат прв пат Москва директно да ги користи структурите на ОН за да се обиде да го спаси прорускиот лидер на водечката српска партија во Босна и Херцеговина.

Во сите свои реакции на конечната пресуда против Милорад Додик, Русија покажа дека не ја смета за „легитимна“, туку за „обид за отстранување на непожелен лидер“, како што истакна Марија Захарова, портпаролката на руското Министерство за надворешни работи.

Рускиот заменик-амбасадор во ОН, Дмитриј Пољански, им изјави на новинарите по консултациите дека „кривичниот прогон на Додик ја загрозува стабилноста на Босна и Херцеговина“.

Притоа, тој го повтори рускиот наратив дека Кристијан Шмит не е легитимен висок претставник бидејќи не е потврден од Советот за безбедност.

Руските претставници, исто така, тврдат дека судските одлуки се политички мотивирани и производ на западен притисок, додека Додик е претставен како симбол на отпор кон „наметнатата“ влада.

Руската амбасада во Сараево, исто така, испрати пораки што ги надминуваат границите на класичната дипломатија. „Дојде моментот на вистината за БиХ“, рекоа тие, велејќи дека земјата се соочува со „точка од која нема враќање“.

Амбасадорот на БиХ во ОН, Златко Лагумџија, во објава на социјалните мрежи, оцени дека рускиот обид да ја стави пресудата на Додик на масата на Советот за безбедност бил неуспешен.

„Русите беа единствените што ги негираа судските пресуди. Сите други земји-членки го потврдија територијалниот интегритет и суверенитет на БиХ, поддржувајќи го владеењето на правото и законските одлуки на институциите“, напиша Лагумџија.

Иако Русија тврди дека високиот претставник Кристијан Шмит не е легитимен бидејќи неговиот мандат не е формално потврден од Советот за безбедност на ОН, пошироката меѓународна заедница, вклучувајќи ги САД и повеќето земји од ЕУ, веруваат дека Шмит е назначен во согласност со овластувањата на Советот за спроведување на мирот во Босна и Херцеговина.

ОН претходно појасни дека Шмит има целосен легитимитет да работи во БиХ, со што се поби руската теза за неговата нелегалност.

Видете и ова:

Додик предлага воен сојуз со Србија и Унгарија

Зошто Русија стои зад Додик?

Уредникот на списанието „Бука“, Александар Трифуновиќ, за РСЕ/РЛ изјави дека Русија „не се грижи толку за Додик“, колку за можноста да влијае на настаните во Босна и Херцеговина, земјата „најоддалечена“ од Истокот до Европската Унија.

„Република Српска е најдлабоката точка на Истокот во европската зона, најблиската точка до Хрватска, која е во ЕУ, најблиската точка до Виена. И Русија ја користи оваа можност, исто како што го користи Додик и исто како што Додик оди кај Путин. Се сеќавам на ситуацијата кога започна руската инвазија на Украина, кога имавме изјава од руската амбасада во Босна и Херцеговина во која Додик се потсетуваше на договорите со Путин“, рече Трифуновиќ.

Тој истакнува дека во сегашната ситуација е прашање колку му одговара ваков вид руска реакција на Додик, бидејќи во моментов српските власти, предводени од претседателот Александар Вучиќ, но и самиот Додик, „се обидуваат да се приближат“ до американската администрација.

„Не знам како тоа се вклопува во оваа приказна за соработка и колаборација со Русија. Дури и не мислам дека Додик инсистира на таков вид непосредна поддршка, на толку радикален начин, во тонови што не се во согласност со дипломатијата, колку што Русија сега ја користи оваа можност да реагира на овој начин“, истакнува Трифуновиќ.

Кога станува збор за идните активности на Русија, Трифуновиќ предвидува дека Москва ќе продолжи да ја користи секоја можност за да покаже дека има одреден вид влијание врз Србија и Република Српска.

„Претпоставувам дека ќе имаат некои активности што би можеле, на некој начин, дополнително да ја комплицираат ситуацијата и мислам дека ќе го принудат Додик да оди во таа насока. Немам дилеми со тоа“, заклучува Трифуновиќ.

Откако Судот на БиХ конечно го осуди Милорад Додик, во согласност со Изборниот закон на БиХ, ЦИК му го одзеде мандатот на 6 август, отворајќи го патот за предвремени избори во Република Српска.

Додик одговори со објавување референдум за неговиот мандат, иако Уставот на БиХ не признава таква можност.

Тој објави дека изборите во РС нема да се одржат „додека тој е претседател“, а Владата на РС и СНСД ја отфрлија одлуката, најавувајќи вонредна седница на парламентот на ентитетот.

И покрај заканувачката реторика, институциите на РС досега не презедоа никакви правно обврзувачки мерки за да ја оспорат одлуката на ЦИК или да најават формална блокада на изборите.

САД немаат намера да признаат палестинска држава, порача потпретседателот на САД, Џеј Ди Венс.

Ваквата изјава американскиот потпретседател ја даде пред средбата со британскиот министер за надворешни работи, Дејвид Лами, во петокот во Лондон, каде што двајцата лидери рекоа дека темите на дискусија ќе бидат глобалната економија, војната меѓу Израел и Хамас и рускиот напад врз Украина.

Хамас е прогласен за терористичка организација и од страна на САД и од Европската Унија.

Одговарајќи на новинарски прашања пред средбата, Венс, ја коментираше и најавата на Обединетото Кралство да признае палестинска држава во септември доколку Израел не се согласи на прекин на огнот во Газа.

Тој рече дека не знае што би значело таквото признавање, „со оглед на недостатокот на функционална влада таму“.

Видете и ова:

Европски дипломати ја осудуваат одлуката на Израел за преземање на Газа

На прашањето дали Доналд Трамп бил однапред информиран за намерата на Израел да го заземе градот Газа, Џеј Ди Венс рече дека не сака да навлегува во такви дискусии.

„Доколку беше лесно да се обезбеди мир во тој дел од светот, тоа ќе се случеше досега“, рече тој.

Соединетите Американски Држави и Велика Британија, кои имаат историски близок однос познат како „специјална врска“, се во несогласување околу тоа како да се стави крај на војната во Газа.

Венс рече дека двете страни сакаат да го „решат проблемот“ со кризата во Газа, но дека „можеби имаат некои разлики во мислењата за тоа како точно да се постигне таа цел“.

„Тука има многу заеднички цели. Мислам дека има некои разлики во мислењата за тоа како точно да се постигнат тие заеднички цели, но тоа е – тешка ситуација“, рече тој.

Канада, Франција и Велика Британија минатиот месец објавија дека ќе признаат палестинска држава.

Во моментов, повеќе од 140 од 193-те земји-членки на Обединетите нации признаваат палестинска држава.

Меѓу нив се и некои членки на Европската Унија – вклучувајќи ги Шпанија и Ирска.

Израел ја започна војната во Газа како одговор на нападот на Хамас во јужен Израел на 7 октомври 2023 година, во кој беа убиени 1.200 луѓе, а повеќе од 240 беа земени како заложници.

Според палестинските здравствени власти, оттогаш повеќе од 61.000 Палестинци се убиени во Газа.

Поголемиот дел од Газа сега е претворен во урнатини.

Повеќе од 100 меѓународни хуманитарни организации и групи за човекови права предупредија на масовен глад во Појасот Газа, повикувајќи ги владите ширум светот да преземат итни мерки.

Во Белата куќа беше потпишан мировен договор меѓу Азербејџан и Ерменија, со посредство на претседателот на Соединетите Американски Држави, Доналд Трамп.

Лидерите на двете земји - азербејџанскиот претседател Илхам Алиев и ерменскиот премиер Никол Пашинјан - доцна синоќа (8.8.2025) по европско време, потпишаа заедничка декларација со која се обврзуваат на траен прекин на непријателствата, воспоставување трговски и дипломатски односи и меѓусебно почитување на суверенитетот и територијалниот интегритет на другите.

„Конечно успеавме да донесеме мир“, рече Трамп.

„Ова е почеток на нова ера на соработка, стабилност и просперитет во Јужен Кавказ.“

Договорот, исто така, вклучува потпишување на билатерални договори меѓу Соединетите Американски Држави и двете земји, насочени кон проширување на соработката во областите на енергијата, трговијата, технологијата - вклучително и вештачката интелигенција - и безбедноста.

„Ги отстрануваме ограничувањата за одбранбена соработка меѓу Соединетите Американски Држави и Азербејџан. Ова е голема работа“, додаде Трамп.

Посебен фокус беше ставен на развојот на „Трамповата рута за меѓународен мир и просперитет“, транзитен коридор од 20 милји што ќе ги поврзува двете земји и ќе служи како клучна инфраструктура за транспорт, енергија и дигитални комуникации.

Видете и ова:

Ерменскиот парламент гласаше за членство во ЕУ, знак на дистанцирање од Москва

Азербејџанскиот претседател Илхам Алиев рече дека договорот „ја врти страницата на конфликтот и крвопролевањето“ и обезбедува „светла и безбедна иднина за нашите деца“.

Ерменскиот премиер Никол Пашинјан нагласи дека декларацијата „дава надеж и сигурност дека отвораме поглавје за мир, просперитет, безбедност и економска соработка во Јужен Кавказ“.

Договорот доаѓа по децении тензии и конфликти меѓу двете земји, особено околу спорниот регион Нагорно-Карабах. Улогата на САД во посредувањето и потпишувањето на договорот дополнително го зацврстува американското влијание во регионот, а воедно отвора врата за нови форми на соработка и стабилност.

На 6 август, прес-службата на Ерменија соопшти дека Пашинјан ќе ги посети Соединетите Држави и ќе одржи билатерални и трилатерални средби со Трамп и Алиев „за да промовира мир, просперитет и економска соработка во регионот“.

Сепак, до објавите на Трамп на социјалните мрежи на 7 август, немаше дефинитивни изјави од ниту една од трите влади за тоа дали ќе биде потпишан мировен договор.

Економските договори би можеле да постават основа за повторно отворање на стратешки транспортен коридор низ Јужен Кавказ, кој е затворен од почетокот на 1990-тите.

Според американските претставници цитирани во медиумските извештаи под услов на анонимност, договорите би им дале на САД право на закуп да го развиваат коридорот Зангезур и да го наречат Трампов пат за меѓународен мир и просперитет (TRIPP).

Тој би го поврзал Азербејџан со неговиот регион Нахчиван, кој е одделен од остатокот од земјата со дел од ерменската територија широк 20 милји, и на крајот би вклучил железница, нафтоводи и гасоводи и фибер-оптички линии, овозможувајќи движење на стоки, а на крајот и на луѓе.

Договорот не бара од САД да платат за изградбата на транзитниот коридор, туку наместо тоа ги повикува приватните корпорации да го развијат. Договорот беше постигнат по посетата на американскиот специјален претставник Стив Виткоф на Баку претходно оваа година и по продолжените разговори меѓу страните.

Видете и ова:

Пашинијан предложи проширување на ерменскиот јаз со Русија

Чекори за подобрување на врските

Ерменија и Азербејџан водеа две големи војни за регионот познат како Нагорно-Карабах откако стекнаа независност по распадот на Советскиот Сојуз во 1991 година.

Двете јужнокавкаски земји презедоа значајни чекори за подобрување на врските од последниот голем вооружен конфликт во 2020 година и последователниот егзодус на етничките Ерменци од спорниот регион, кој официјалните лица во Ереван сега го признаваат како суверена азербејџанска територија.

Иако меѓународно признатата финализирање на текстот на мировниот договор беше објавена во март по години билатерални преговори, документот сè уште не е потпишан.

Азербејџан постојано го условува потпишувањето на договорот со тоа што Ерменија ќе отстрани од својот устав упатување на Декларацијата за независност од 1990 година, која пак го цитира актот за обединување од 1989 година усвоен од законодавните тела на Советска Ерменија и Нагорно-Карабах, и со согласност за распуштање на Минската група на Организацијата за безбедност и соработка во Европа (ОБСЕ) - единственото меѓународно посредничко тело, предводено од САД, Франција и Русија, кое со децении бара преговарачко решение за конфликтот во Нагорно-Карабах.

Ерменија ефикасно се согласи со обете барања, сепак, тврдејќи дека во принцип усвојувањето на нов устав во следните неколку години треба да остане внатрешно прашање на Ерменија и дека заедничко барање до ОБСЕ за распуштање на Минската група би можело да се поднесе истовремено со потпишувањето на мировниот договор. Сепак, ова не се единствените прашања што стојат на патот на конечен договор.

Гранични прашања

Во уште еден дипломатски пробив поздравен од меѓународната заедница, Ерменија и Азербејџан го спроведоа првото обележување и демаркација на 13-километарски дел од нивната северна граница во пролет-лето 2024 година. Како резултат на тоа, ерменската војска се повлече од четири ненаселени села кои беа дел од Советски Азербејџан пред избувнувањето на војната меѓу двете земји во раните 1990-ти.

Двете страни се согласија да го продолжат процесот на обележување и демаркација на границата, но во текот на изминатата година не е постигнат никаков напредок во другите делови од границата - каде што Ерменија тврди дека Азербејџан сè уште окупира повеќе од 200 квадратни километри од нејзината територија.

Ерменската опозиција ја осуди контроверзната демаркација и понатамошните дипломатски потези на Ереван како „капитулација“, повикувајќи на оставка на Пашинјан. Сепак, тековните улични протести и опозициските собири што привлекоа илјадници луѓе во мај и јуни 2024 година на крајот замреа, а ерменскиот премиер тврдеше дека стремежот на неговата влада за одржлив мир со Азербејџан сè уште ужива широка јавна поддршка.

Коридор Зангезур

Според една од клаузулите од договорот за прекин на огнот од 2020 година, посредуван од Москва, со кој заврши крвавата 44-дневна војна во Нагорно-Карабах, Ерменија треба да ја гарантира „безбедноста на транспортните врски“ помеѓу копнениот Азербејџан и неговата западна енклава Нахчиван, обезбедувајќи „непречено движење на граѓани, возила и товар во двата правци“.

Ерменија, која е без излез на море од Азербејџан и Турција, инсистираше дека секоја транзитна рута мора да биде дел од поширок регионален процес на деблокада и мора да го почитува суверенитетот, јурисдикцијата и територијалниот интегритет на Ерменија. Официјалните лица во Ереван ја отфрлија идејата, па дури и наративот за екстратериторијален коридор, нарекувајќи ја прикриена територијална претензија од страна на Азербејџан.

Не можејќи да постигнат заедничко решение, Азербејџан и Ерменија во 2024 година посочија дека прашањето за поврзаноста ќе се реши одделно од поширок мировен договор.

Според договорот за прекин на огнот од 2020 година, контролата врз транспортните врски меѓу Ерменија и Азербејџан требаше да ја врши руската гранична служба на ФСБ.

Сепак, по низа настани - вклучувајќи го и неуспехот на руските мировници да го заштитат ерменското население во регионот за време на азербејџанската офанзива во септември 2023 година и нивното последователно повлекување - Ерменија ја промени својата геополитичка ориентација, дистанцирајќи се од Москва и усогласувајќи се повеќе со Западот. Улога на Соединетите Американски Држави

Разговорите за можна вмешаност на САД во управувањето со патот како дел од решението за долготрајниот спор се појавија околу времето на самитот на 10 јули меѓу Пашинјан и Алиев во Абу Даби, каде што петчасовните разговори наводно се фокусираа и на прашањата за поврзаност.

Амбасадорот на САД во Турција, Томас Барак, конкретно посочи дека Вашингтон предложил 100-годишен закуп за таква транспортна врска во обид да се олесни мировниот договор меѓу двете земји од Јужен Кавказ.

„Тие [Ерменија и Азербејџан] се борат за 32 километри пат, но ова не е шега“, им рече Барак на новинарите во Њујорк на 11 јули. „Тоа трае веќе една деценија - 32 километри пат“.

Портпаролот на Пашинјан, Назели Багдасаријан, ја отфрли идејата за закуп, но на прес-конференција на 16 јули, ерменскиот премиер потврди дека САД предложиле американска компанија да се грижи за транзитот на луѓе и товар преку Суник.

Багдасаријан сигнализираше подготвеност на Ереван да го „препушти“ управувањето со рутата Суник на трета страна, вклучувајќи американска компанија или новоформирано заедничко претпријатие, инсистирајќи дека Ерменија мора да го задржи суверенитетот над својот единствен регион што граничи со Иран.

„Многу зборуваме за железници и автопати, но во овој контекст зборуваме и за цевководи, далноводи, телекомуникациски кабли, а ова е инфраструктура што треба да се управува и создава“, рече тој.

Алиев, пак, ги повтори своите барања.

„Азербејџанскиот товар и граѓаните не треба да ги гледаат лицата на ерменските граничари или на некој друг“, рече тој во јули, обновувајќи го притисокот врз Ереван. „Не треба да има физички контакт и мора да се воведат гарантирани безбедносни мерки за да се обезбеди дека нашите луѓе и товар можат слободно да минуваат“.

Ерменската влада ги отфрли овие тврдења. Во меѓувреме, опозициските партии во Ерменија повикуваат на поширок дијалог - не само за отворање на оваа специфична транзитна рута, туку на сите рути во регионот - со цел да се стави крај на тековната блокада на Ерменија.

Реакции на регионалните играчи

Одржливиот мир и отворањето на транзитна рута низ Ерменија имаат потенцијал да ги поврзат богатите со нафта и гас Кавказ и Централна Азија со Европа, заобиколувајќи ги Русија и Иран.

И Русија и Иран изразија загриженост за потенцијалното присуство на САД во стратешкиот регион Суник на Ерменија, кој граничи со Иран.

Москва го обвини Вашингтон дека се обидува да го наруши ерменско-азербејџанскиот мировен процес и да ги маргинализира регионалните сили.

„Западниците имаат за цел да го пренасочат процесот на помирување меѓу Баку и Ереван по нивните патеки“, изјави Марија Захарова, портпаролка на руското Министерство за надворешни работи, на брифинг за медиумите на 24 јули. „Исто така, знаеме каде обично водат овие патеки... Ова може да доведе до нерамнотежа во безбедносниот систем во регионот.“

Иран, исто така, изрази силно противење на секој договор за кој верува дека би можел да ја загрози неговата северна граница со Ерменија.

Висок советник на иранскиот врховен лидер, ајатолахот Али Хамнеи, ги предупреди земјите „во или надвор од регионот“ да престанат да бараат копнен коридор за Азербејџан што би минувал низ ерменскиот регион што граничи со Исламската Република.

„Уште еднаш, некои претенциозни влади, рамнодушни кон сопствените интереси и интересите на регионот, го покренаа прашањето за коридорот Зангезур и тропаат на секоја врата за да ги унапредат своите нелегитимни цели во Јужен Кавказ“, рече Али Акбар Велајати во објава на X Network на 4 август, откако се појавија извештаи дека Трамп ќе ги угости ерменските и азербејџанските лидери во Белата куќа.

Случајот на Трамп со „Нобеловата награда за мир“

Набљудувачите сугерираат дека средбата во Белата куќа на 8 август би можела да послужи како можност Трамп да го зајакне својот аргумент за Нобеловата награда за мир.

Белата куќа тврди дека Трамп успешно ставил крај на неколку глобални конфликти, вклучувајќи ги оние меѓу Тајланд и Камбоџа, Израел и Иран, Руанда и Демократска Република Конго, Индија и Пакистан, Србија и Косово, и Египет и Етиопија.

Сепак, како што покажува искуството со други долгогодишни конфликти како оние во Косово и Србија, самото потпишување договори не обезбедува траен мир и стабилност. Длабоко вкоренетите прашања остануваат, вклучувајќи ги нерешените спорови околу враќањето на раселените Ерменци од Нагорно-Карабах и судбината на ерменските воени заробеници кои сè уште се наоѓаат во Баку. Покрај тоа, децениите непријателство меѓу двете нации - кои датираат повеќе од 40 години - продолжуваат да го попречуваат значајното помирување.

Ерменско-азербејџанското соопштение во Вашингтон ќе се совпадне и со истекот на „ултиматумот“ на Трамп до рускиот претседател Владимир Путин на 8 август за прекин на војната во Украина. Набљудувачите веруваат дека пробивот на Кавказот би можел да помогне во ублажување на дипломатскиот неуспех ако Москва го отфрли барањето на Вашингтон.

Во Србија, во јули се регистрирани 24 инциденти кои сериозно ја загрозија безбедноста на новинарите и медиумските работници, а особено загрижувачко е што бројот на полициски напади врз новинари се зголемува во последните неколку месеци, како и недостатокот на реакција на нападите што се случуваат во присуство на полицајци, предупреди Независното здружение на новинари на Србија на 8 август.

Во соопштението се наведува дека во текот на јули, меѓу другото, се регистрирани осум физички напади врз новинари и 12 „сериозни закани по смрт и физичка безбедност“.

Здружението предупреди дека полицијата „не само што употребила сила врз новинарите, туку и ги игнорирала законските обврски во бројни ситуации“.

„Случаите на полициска бруталност врз новинарите за време на протести и известување од јавни настани станаа алармантни. Во неколку наврати, новинарите беа нападнати, нивните лични карти беа проверени и тие беа приведени, додека во неколку случаи, опремата беше насилно конфискувана и беа упатени закани, што јасно укажува на сериозен проблем во начинот на кој се третираат медиумските работници“, се вели во соопштението на новинарското здружение.

Исто така, се тврди дека немало соодветни реакции од надлежните институции во случаите во кои полицијата нападнала новинари.

„Неуспехот на институциите да одговорат на ваквите напади создава култура на неказнивост и ја поткопува довербата во институциите кои треба да ги заштитат новинарите и да ја гарантираат слободата на медиумите“, предупреди Здружението.

Видете и ова:

200 новинари апелираат на „итен и непречен“ пристап за странските медиуми во Газа

Во соопштението е посочено дека лани во ноември е забележано зголемување на бројот на напади „првенствено од страна на полицајци“ врз фоторепортери кои известуваат од протестите низ Србија.

„Некои од најбруталните случаи на напади и закани во јули беа насочени токму кон нив, фоторепортери кои се претежно млади новинари, кои штотуку ги започнале своите новинарски кариери. Многу од нив работат како фриленсери, без поддршка од редакциите, што ги прави уште поранливи“, предупреди Независното здружение на новинари на Србија.

Според базата на податоци на новинарското здружение во Србија досега во 2025 година се регистрирани 135 напади врз новинари.

Во 2024 година се пријавени вкупно 166 напади, додека претходната година имало 184 напади, кои вклучуваат физички напади, притисоци, вербални закани, напади врз имот и закани врз имот.

Според светскиот индекс на слободата на печатот на „Репортери без граници“, Србија моментално е рангирана на 96-то место од 180 земји.

Британскиот министер за надворешни работи, Дејвид Лами, ќе биде домаќин на министрите за надворешни работи на петнаесет европски земји на есен на состанок посветен на поттикнување на соработката и помирувањето во Западен Балкан, потпирајќи се на искуствата од мировниот процес во Северна Ирска.

Состанокот за Западен Балкан, „регион од суштинско значење за безбедноста на Обединетото Кралство“, ќе се одржи од 8 октомври во замокот Хилсборо во Северна Ирска, како дел од поширока серија разговори организирани од Обединетото Кралство со цел зајакнување на отпорноста, борба против нелегалната миграција и стимулирање на економскиот раст, објави Министерството за надворешни работи на 8 август.

Видете и ова:

Бирн: Ирска отсекогаш била силен поддржувач на проширувањето на ЕУ, врз основа на заслуги

Покрај шесте земји од Западен Балкан (Албанија, Босна и Херцеговина, Косово, Црна Гора, Северна Македонија, Србија), на состанокот ќе присуствуваат и Австрија, Бугарија, Хрватска, Франција, Германија, Грција, Италија, Полска и Словенија, со Обединетото Кралство како домаќин, Данска како претседател на ЕУ и Европската Унија.
Разговорите ќе се фокусираат на промовирање на мирот, стабилноста и соработката во Западен Балкан, зајакнување на колективната безбедност на Европа и борба против организираниот криминал и мрежите за шверц на луѓе.

Со оглед на тоа што нерешените спорови и растечките етнички тензии во Западен Балкан ги предизвикуваат европските аспирации и го оставаат регионот ранлив на малигно влијание, Лами ќе се потпре на искуството од мировниот процес и практичните примери за кохезијата меѓу заедниците што постои во Северна Ирска денес, се вели во соопштението на Министерството за надворешни работи.