Оружјето и муницијата за цивилна употреба се меѓу клучните извозни производи на Србија на американскиот пазар. Најавените царини на Соединетите Американски Држави (САД) од 35 проценти што треба да стапат во сила на 1 август, би можеле да влијаат врз бизнисот на српските производители.
Во последните години, овие стоки се меѓу десетте домашни производи што најмногу се извезуваат во САД, според податоците на Републичкиот завод за статистика на Србија (РЗС).
Милојко Брзаковиќ, поранешен директор на „Застава оружје“ од Крагуевац, смета дека нема да има поголеми проблеми во секторот ако учесниците во извозниот синџир се адаптираат.
„Секој може да се откаже од дел од својата заработка. Фабриката може да ги намали цените, а истото можат да го направат и трговците на мало, додека клиентите на американскиот пазар исто така ќе мораат да понесат дел од товарот бидејќи производите ќе станат поскапи“, изјави Брзаковиќ за Радио Слободна Европа (РСЕ).
Најголеми извозници се „Застава оружје“ и „Први партизан“
Најголеми извозници на оружје од Србија во САД се „Застава оружје“ од Крагуевац и „Први партизан“ од Ужице, компанија во мнозинска државна сопственост.
„Застава“ продава спортски и ловечки програми на американскиот пазар, додека фабриката од Ужице продава муниција.
Двете компании имаат претставништва во САД - „Застава армс САД“ и „ППУ САД муниција“.
На 7 јули, американскиот претседател Доналд Трамп објави дека царините за увоз од Србија ќе бидат 35 проценти од 1 август, во рамки на новата царинска политика на САД за голем број земји.
Трамп ги објави новите царини во писма до лидерите на државите( во случајот на Србија до претседателот Александар Вучиќ) и рече дека тие нема да бидат воведени доколку тие земји или нивните компании одлучат да произведуваат во САД.
Воениот аналитичар Александар Радиќ процени дека повисоките царини за српското оружје би биле сериозен удар.
„Оружјето од Србија во САД има конкурентни цени. Ако стане поскапо, верувам дека купувачите би покажале интерес за тоа што е поевтино, бидејќи сè се гледа преку доларот. Индиректно, ова е и целта на новите мерки на американската администрација, Америка да се сврти кон домашно производство и да го направи бесмислено купувањето странски производи“, изјави Радиќ за РСЕ.
„Калашников“ од Крагуевац во американските продавници
Србија продава цивилна програма оружје, муниција и опрема во Америка.
Како што може да се види на интернет-страницата „Застава армс САД“, водечки производ на фабриката од Крагуевац на американскиот пазар е варијантата на пушката М70, базирана на советскиот „Калашников“, која се продава во САД во верзија на полуавтоматска спортска пушка.
Просечната цена на „калашниковите“ од Крагуевац, според информациите од интернет - страницата на продавачот, е околу 1.500 долари парче.
„Застава“ е ценет бренд на американскиот пазар бидејќи го докажа својот квалитет во тек на минатите децении. Од производството во „Крагуевац“ за САД оди полуавтоматска пушка направена од автоматска верзија на „Калашников“. Во САД поседувањето полуавтоматско оружје е дозволено со закон, а граѓанин со лична карта може да купи „Калашников“ во продавница“, изјави Милојко Брзаковиќ, поранешен директор на „Застава оружје“ за РСЕ.
Покрај овие пушки, првично познати како АК-47, „Застава“ извезува во Америка и муниција за истото оружје со калибар 7,62x39, делови, снајперски пушки, карабини, пиштоли, ловџиски пушки, ножеви...
Фабриката од Крагуевац има повеќегодишен договор за испорака на спортско и ловџиско оружје во САД во вредност од 234 милиони долари. Во декември 2021 година, тогашниот директор на „Застава оружје“, Милан Петковиќ, изјави дека „со тоа е обезбедно целосно искористување на капацитетот во следните пет години“.
Голема побарувачка на муниција
Аналитичарот Александар Радиќ вели сепак би требало да се почекаат новите царински давачки, доколку бидат воведени, за да се види каков механизам ќе се примени.
„Дотогаш, муницијата се извезува во Америка на барање на американскиот пазар, кој троши огромни количини од различни калибри. Србија произведува нестандардна муниција, како на пример за „Калашников“, а тоа е производот што го продава „Застава“, изјави Радиќ.
Владата на Србија, Министерството за одбрана, „Застава Армс“, „Застава Армс САД“ и Трговската комора не одговорија на прашањата на РСЕ во врска со зголемувањето на американските царини за Србија.
Американската стопанска комора во Србија (АМЦХАМ) соопшти дека ќе продолжи да поддржува подобри економски односи меѓу двете земји.
„Се надеваме дека ќе се најде начин продолжувањето на трговската размена меѓу САД и Србија да не биде оптоварено со дополнителни царински давачки“, соопштија од АМЦХАМ.
„Воената програма е друга приказна“
Податоците за извоз на воено оружје и опрема, вклучително и во САД, во последните години не беа достапни во Србија. Според годишниот извештај за Србија објавен од Договорот за трговија со оружје (ATT) со седиште во Женева, Швајцарија, Србија во 2024 година извезла 1.757 парчиња оружје во САД. артилериски системи со голем калибар, а претходната година извезла 208 парчиња.
Милојко Брзаковиќ вели дека воената програма е „поинаква приказна“ во споредба со цивилната.
„Америка не е голем увозник за своите вооружени сили од производителите во Србија, па затоа мислам дека ќе нема посебни проблеми во тој дел“, рече Брзаковиќ.
Воениот аналитичар Александар Радиќ наведува дека во претходните години, од Србија во САД се извезени автоматски пушки, митралези и минофрлачи.
„Сето ова беше наменето од САД за трети земји кои се сојузници на САД. Во последните неколку години, разумно може да се претпостави дека ова е првенствено извоз на муниција за потребите на украинските вооружени сили“, рече Александар Радиќ.
Државата го суспендираше извозот
На крајот на јуни 2025 година, Службата за надворешно разузнавање на Руската Федерација (СВР) објави дека муницијата произведена во Србија била испратена до земјите од НАТО, кои потоа ја доставувале во Украина. Белград постојано негираше дека Србија извезува оружје во Украина или Русија, истакнувајќи дека не може да влијае каде ќе заврши од трети земји.
Српскиот претседател Александар Вучиќ на почетокот на јуни изјави за „Јерусалем пост“ дека тој е „единствениот во Европа кој денес тргува со воена муниција со Израел“. По кулминацијата на конфликтот меѓу Израел и Иран една недела подоцна и прашањето „дали Србија избрала страна во израелско-иранскиот конфликт“, Вучиќ на 23 јуни објави дека земјата го суспендирала извозот на муниција.
