Вести
Десет месеци од трагегијата во Нови Сад, комеморативни собири во неколку српски градови
По повод десет месеци од трагедијата што се случи на 1 ноември во Нови Сад, студенти и граѓани денеска (1 септември) во неколку српски градови им оддадоа почит на 16-те лица кои загинаа при уривањето на настрешницата на главната железничка станица во градот.
Во точно време кога се случи трагедијата, 11:52 часот, се одржаа комеморативни собири кај зградата на Железничката станица во Нови Сад, на булеварот „Крал Александар“ во Белград, како и во Ниш и Краљево.
Наасобраните граѓани носеа транспаренти на кои пишуваше: „11:52, Нови Сад последна станица! Не смееме да им простиме на виновните“, „Да не се повтори“, „Сите ќе бидете одговорни“.
Тие, исто така, во рацете држеа цвеќиња и транспаренти со крвави дланки, кои се симбол на протестите во Србија.
Комеморативни собири одржаа и граѓани во Чачак, Параќин и Нови Пазар.
Во изминатите десет месеци, во Србија постојано се одржуваат студентски и граѓански протести, со кои се бара да бидат казнети одговорните за смртта на 16 лица и тешко повреденото едно лице во трагедијата во Нови Сад.
На 1 август, српското Обвинителство за организиран криминал објави дека уапсило 11 лица осомничени за корупција во врска со проектот за модернизација на пругата од Нови Сад до унгарската граница. Дел од тој проект беше и реконструкцијата на Железничката станица во Нови Сад.
Покрај поранешниот министер за градежништво Томислав Момировиќ, кој беше уапсен на 1 август, во случајот е опфатен уште еден поранешен министер, Горан Весиќ, кој моментално е на болничко лекување.
Сите уапсени се осомничени за злоупотреба на службената должност.
Според Обвинителството, апсењата се резултат на сработеното од страна на Работната група за истражување на финансиските текови поврзани со проектот за модернизација на железницата од Нови Сад до унгарската граница.
Главната железничка станица во Нови Сад беше отворена во јули 2024 година, по тригодишна реконструкција.
види ги сите денешни вести
Кос: Црна Гора може да стане членка на ЕУ во 2028, Албанија во 2029 година
Еврокомесарката за проширување Марта Кос денеска (1 септември) изјави дека Црна Гора би можела да стане првата земја што следна ќе се приклучи на Европската Унија во 2028 година, а Албанија би можела тоа да го направи во 2029, пренесе агенцијата Бета.
На панел за проширувањето на ЕУ на Бледскиот стратешки форум, Кос порача дека вклучувањето на нови земји во Унија не е само зголемување на територијата на блокот или бројот на жители, туку и нејзина заштита од надворешни влијанија.
„За мене, процесот на проширување денес е еден вид обединување на Европа, какво што никогаш не сме имале во историјата“, рече Кос.
Таа ја истакна важноста на лидерството на патот кон членство во ЕУ, како и порешителното спроведување на реформите во земјите-кандидати.
Како позитивни примери еврокомесарката ги наведе црногорскиот и албанскиот премиер, Милојко Спајиќ и Еди Рама, и рече дека е оптимист во врска со влезот на овие земји во ЕУ.
„Напредуваме со Црна Гора и можно е, доколку го завршиме техничкиот дел од преговорите во 2026 година, таа да стане 28-ма членка на Европската Унија во 2028 година“, рече Кос, додавајќи дека Албанија би можела да се приклучи на ЕУ во 2029 година.
Говорејќи на панелот, албанскиот премиер, пак, оцени дека влезот на земјите од Западен Балкан во ЕУ ќе ја направи организацијата „посилна и покомпактна“, додека црногорскиот шеф на владата ја нагласи важноста на компромисот во оваа мултиетничка држава.
„Ако ЕУ се прошири за да нè вклучи и нас, таа ќе биде посилна и покомпактна. Зошто? Затоа што нема да остави ниту еден дел отворен за вируси, микроби, напади и инфекции“, рече Рама.
Словенечкиот премиер Роберт Голоб ги повика земјите од Западен Балкан да го искористат „отворениот прозорец“ за пристапување кон ЕУ, кој го отвори војната во Украина.
Голоб, исто така, зборуваше за тоа како да се избегнат евентуални блокади од страна на поединечни земји на патот кон проширување на ЕУ.
„Формулата 26 или 27-1 веќе функционираше, па би можела да функционира и во овие случаи“, рече Голоб.
Бледскиот стратешки форум, која традиционално се одржува во Блед, Словенија, кон крајот на август или почетокот на септември, собира учесници од различни области за размена на мислења и идеи за надминување на сегашните и идните предизвици.
Илјадници граѓани во Белград излегоа на протест по повик од средношколците
Повеќе илјади граѓани се собраа на антивладин протест на Савскиот плоштад во Белград на 1 септември, по повикот од средношколците во блокада на првиот ден од учебната година.
На протест тие повикаа преку социјалните мрежи со пораката „Средношколците памтат“.
Собрани кај поранешната зграда на Главната железничка станица, на барање на учениците и студентите, демонстрантите не креваат никаква бучава. Тие беа замолени да ги остават свирчињата дома бидејќи ова е комеморативен марш, пренесува агенцијата Бета.
Граѓаните се собраа на протестот доаѓајќи во колони од повеќе правци, а сообраќајот во тој дел од Белград е запрен.
Радио Слободна Европа (РСЕ) разговараше со некои од учесниците на протестот.
Сања Тасиќ вели дека протестира „од истата причина како и другите луѓе“.
„Да бараме промени што сè уште не се случиле. Бараме владеење на правото, еднаквост за сите, праведно општество“, рече таа.
Собир се организира и на кампусот на Универзитетот во Нови Сад, каде што беа прочитани имињата на загинатите во трагедијата на Железничката станица со пораката: „Нема да заборавиме и нема да се откажеме“.
На протестот се придружија и земјоделците.
Претходно во текот на денот и во други градови низ Србија, студенти и граѓани одржаа комеморативни собири со кои им одадоа почит на 16-те лица кои загинаа при уривањето на настрешницата на реконструираната Железничка станица во Нови Сад на 1 ноември 2024 г. Меѓу загинатите беше и еден македонски државјанин, Васко Саздовски, кој работеше како научник во Нови Сад.
Причината за протестот во Белград и собирите во останатите градови е одбележување на десет месеци од трагедијата во Нови Сад која предизвика масовни протести низ Србија и блокада на високообразовните институции.
Демонстрантите бараат одговорност од власта за оваа несреќа.
Власта, пак, отфрла одговорност, а претседателот Александар Вучиќ одби да распише предвремени парламентарни избори, кои беа побарани во мај од страна на демонстрантите предводени од студентите.
Вишото јавно обвинителство во Нови Сад, на 30 декември, поднесе обвинение за случајот со настрешницата, но кон средината на април Вишиот суд во Нови Сад го врати „на понатамошна обработка“.
Со ова постапката се врати во фаза на истрага.
Во одделна постапка, Обвинителството за организиран криминал на Србија на 1 август објави дека уапсило 11 лица осомничени за корупција во врска со проектот за модернизација на пругата од Нови Сад до унгарската граница. Дел од тој проект беше и реконструкцијата на железничката станица во Нови Сад.
Покрај поранешниот министер за градежништво Томислав Момировиќ, кој беше уапсен на 1 август, во случајот е опфатен и поранешниот министер Горан Весиќ, кој е на болничко лекување.
Медиумите на 15 август објавија дека сите осомничени се испратени во домашен притвор.
Мицкоски и Христовски тврдат дека имало незаконско следење, детали не откриваат
На одбележување на Денот на Агенцијата за национална безбедност (АНБ) – 1 септември, премиерот Христијан Мицкоски и директорот на оваа институција, Бојан Христовски, излегоа со тврдења дека во земјава имало незаконско следење, но детали не споделија.
На новинарско прашање како ги коментира информациите дека лично тој бил следен и прислушуван, премиерот посочи дека не би можел да зборува за детали, дека тоа е „државна тајна“ и така биле класифицирани и документите.
„Но, факт е дека двете агенции, и Агенцијата за разузнавање и АНБ темелно се занимавале со претседателот на, во тоа време, најголемата опозициска партија т.е. со мене, меѓу другото и со новинари, бизнисмени. Така што да оставиме периодот процесот да тече, да видиме што ќе каже обвинителството и судиите во еден судски процес“, изјави Мицкоски.
Мицкоски рече дека е „навикнат на таков тип на луѓе“ и оти очекува овие, како што ги нарече, „глодари“ да завршат зад решетки и еднаш засекогаш да се стави крај на злоупотребите на безбедносните агенции за вакви цели.
Повеќе детали не откри ниту актуелниот директор на АНБ, Бојан Христовски, освен што меѓу виновниците посочи еден поранешен директор на Агенцијата.
„Тоа што се случувало внатре било да една помала група составена од еден поранешен директор и помала група вработени во институцијата, и тоа како имаме индиции дека ја злоупотребиле својата службена положба. За истото е известено надлежното Јавно обвинителство и повеќе детали за ова не можам да споделам бидејќи се работи за детали кои се со виска класификација и се сензитивни“, рече Христовски додавајќи дека не сака да наруши некаков законски процес или евентуална истрага што би била отворена во иднина.
За тоа колкава група на луѓе биле прислушувани и следени, директорот не даде одговор туку им посочи на новинарите да се обратат до Јавното обвинителството.
ВМРО-ДПМНЕ како опозиција тврдеше дека во земјава продолжило незаконско следење и прислушувања, а истите обвинувања ги изнесе и по преземањето на власта по парламентарните избори во мај 2024 година.
Денеска, директорот на АНБ, обвини дека Агенција со која раководи, а чии ресурси биле злоупотребени, во пракса не доживеала никаква реформа туку сето тоа било само „фасада“.
Оваа Агенција започна со работа на 1 септември 2019 година откако во Северна Македонија беше спроведена реформа во безбедносно-разузнавачкиот сектор. Тоа значеше одземање на ингеренции за следење на комуникациите од Управата за безбедност и контраразузнавање (УБК) во рамки на МВР и формирање на Оперативно-техничката агенција (ОТА) и Агенцијата за национална безбедност (АНБ).
Реформите следуваа откако во 2016 година, СДСМ како опозиција го започна проектот „Вистината за Македонија“ обелоденувајќи ја аферата со незаконското следење на комуникациите за што почна да објавува и прислушувани разговори т.н. бомби. За аферата беше отворена и истрага, а потоа следуваше и судски процес кој во јавноста беше познат под името „Таргет-Тврдина“. Според обвинението за случајот, со прислушувањето нелегално биле таргетирани над 5.000 телефонски броеви, а опфатени биле над 20.000 граѓани.
Но, овој судски процес заврши неславно бидејќи кривични дела на обвинетите за прислушувањето застареа и случајот не дочека изрекување правосилна пресуда.
Случај „Геријатрија“: Директорот негира дека барал мито за болнички прием
Двајцата обвинети во случајот познат во јавноста како „Геријатрија“, кој се однесува на барање мито, се изјаснија дека не се чувствуваат виновни во судскиот процес што започна денеска (1 септември) во Основниот кривичен суд во Скопје.
Обвинети во предметот се Мухсин Арифи кој како директор на Специјализирана болница за геријатриска и палијативна медицина се товари за примање мито и Блерим Амити кој се гони за примање награда за противзаконито влијание.
Според обвинителниот акт, Арифи побарал 20.000 евра за да овозможи во болницата да биде примена пациентка во тешка здравствена состојба. Амити, пак, кој претходно го познавал сведокот, се понудил да посредува и ги примил парите при што беше фатен на лице место од полицијата.
Обвинителката во случајот, Искра Хаџи Василева, во воведните зборови пред судот нагласи дека случајот е пример за длабоко вкоренета корупција во општеството.
„Пропорциите и интензитетот на корупцијата се толку многу длабоки што нè потсетуваат дека ја засегаат секоја сфера од нашето живеење“, рече таа.
Хаџи Василева во судницата рече и дека обвинетите дејствувале од лукративни причини, со цел лично богатење, а за тоа ја искористиле ранливоста на пациентката и нејзината потреба за итна медицинска грижа.
Адвокатите на обвинетите, пак, најави дека во текот на судскиот процес ќе презентираат докази со кои тврдат ќе покажат оти ниту Арифи ниту Амити не можеле односно немале намера да извршат какво било кривично дело.
„Доказите кои ќе бидат изнесени и презентирани во понатамошниот тек од постапката, убедени сме дека ќе упатат на недоразбирање што настанало во овој т.н. кривично правен настан“, соопшти одбраната.
Случајот со „Геријатрија“ беше обелоденет во април годинава, а обвинението беше поднесено на почетокот на јули.
Барањето мито, според тврдењето на обвинителството, било пријавено од сведок кој е давател на доживотна издршка на пациентката за која се барало болнички прием во Специјализираната болница за геријатриска и палијативна медицина.
Сомнежи дека Русија го блокирала ГПС сигналот при слетувањето на Фон дер Лајен во Бугарија
ГПС навигациските системи на аеродромот во бугарскиот град Пловдив бил мета на напади за блокирање, а сомнежите се дека тие доаѓале од Русија, соопшти Бугарија на 1 септември. Со ваквите попречувања бил „неутрализиран“ контактот со авионот во кој се наоѓала претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, додека се подготвувал за слетување на аеродромот во Пловдив за време на изминатиот викенд.
Во соопштение до јавноста, Владата во Софија наведе дека контролната кула на аеродромот го изгубила ГПС сигналот со авионот, кој безбедно слетал користејќи помагала за копнена навигација кои не зависат од овој систем.
„Имало неутрализација на сателитскиот сигнал што обезбедувал информации до ГПС навигацискиот систем на авионот. За време на приближувањето кон слетувањето на аеродромот во Пловдив, ГПС сигналот исчезнал“, соопшти Владата.
Службениците на ЕУ го потврдија инцидентот, кој се случил во неделата, велејќи дека „добиле информации од бугарските власти дека се сомневаат оти ова се должи на очигледно руско мешање“.
„Секако, ние сме свесни и донекаде навикнати на заканите и заплашувањата кои се редовна компонента на непријателското однесување на Русија“, изјави Аријана Подеста, заменик-главна портпаролка на Европската комисија.
Руските претставници не коментираа јавно за обвинувањата.
Фон дер Лајен, гласен критичар на рускиот претседател Владимир Путин и инвазијата на Москва во Украина, е на четиридневна турнеја низ земјите од ЕУ што граничат со Русија и Белорусија, цврст сојузник на Кремљ.
Подеста рече дека инцидентот „ја нагласува итноста на мисијата што претседателката ја спроведува во земјите-членки на фронтот“.
„Секако, ова само дополнително ќе ја зајакне нашата непоколеблива посветеност на зајакнување на одбранбените капацитети и поддршка на Украина“, додаде таа.
ЕУ одобри осум милиони евра за Северна Македонија од Инструментот за раст за Западен Балкан
Со Одлука за спроведување на Европската комисија за одобрување на првото ослободување на средства за Република Северна Македонија во рамките на Инструментот за реформи и раст за Западен Балкан, беше одобрена првата исплата на средства за земјата.
Со оваа Одлука, како што соопшти денеска Министерството за европски прашања, одобрени се нето-износ од околу 2.3 милиони евра како неповратна помош и како нето износ од околу 2 милиони евра како заем кои ќе бидат достапни преку Инвестициската рамка за Западен Балкан и нето износ од околу 3.7 милиони евра што го претставува преостанатиот дел од заемот наменет за директна буџетска поддршка.
Во оваа сума не се вклучени околу 3,6 милиони евра кои се наменети за порамнување на дел од средствата кои државата претходно ги доби како претфинансирање.
Северна Македонија со пад од четири позиции на Глобалниот индекс за мир за 2025 година
Северна Македонија се позиционира на 51. место на Глобалниот индекс за мир (GPI) за 2025 година, со резултат од 1,799. Ова претставува пад од четири позиции во однос на минатата година, според извештајот на Институтот за економија и мир (IEP).
Оваа позиција ја става земјата во средината на листата од 163 држави во светот, а е во рамки на регионот Западна и Централна Европа, кој останува најмирен во светот, иако бележи благ пад од 0,57 отсто во изминатата година.
Во регионот Западна и Централна Европа, други земји од поширокото соседство се рангирани на следните позиции: Хрватска на 19. Место, Бугарија на 29. Место, Грција на 45. Место, Албанија на 52., Косово на 63. и Србија на 64. Место.
Овие рангирања покажуваат дека земјите од Западен Балкан генерално остануваат во средниот опсег на индексот, со умерени промени во нивните позиции, главно поради предизвици во доменот на безбедноста и милитаризацијата.
Регионалната иницијатива за контрола на мало и лесно оружје на Западен Балкан, во која учествуваат и земјите од регионот, продолжува да игра клучна улога во намалувањето на безбедносните ризици.
На глобално ниво, индексот на мир за 2025 година покажува дека светот станал помалку мирен по 13-ти пат во последните 17 години, со просечен пад на мирот од 0,36%. Ова е шеста последователна година на влошување на глобалниот мир.
Исланд ја задржува титулата на најмирна земја во светот со резултат од 1,095, следен од Ирска (1,260) и Нов Зеланд (1,282).
На спротивниот крај, земји како Русија (3,441), Украина (3,434), Судан (3,323), Демократска Република Конго (3,292) и Јемен (3,262) се меѓу оние со најмалку мир, погодени од интензивни конфликти и хуманитарни кризи.
Најголемото влошување е забележано во доменот на тековни конфликти, со пад од 1,3%, при што 78 земји бележат влошување поради зголемениот број на надворешни конфликти.
Делот што се однесува на милитаризација исто така бележи пад, со 86 земји кои зголемиле воени расходи, при што просечните воени трошоци како процент од БДП достигнале највисоко ниво од 2010 година. Норвешка, Данска и Бангладеш се меѓу земјите со најголем пад во овој домен.
За разлика од овие трендови, доменот на безбедност и сигурност покажува благ напредок, со подобрувања во 95 земји, особено во перцепциите за криминал, политичкиот терор и насилните демонстрации.
Ризик за понатамошна ескалација на конфликти
Извештајот нагласува дека зголемените геополитички тензии, економската нестабилност и високата инфлација, особено во земјите во развој, создаваат ризик за понатамошна ескалација на конфликти.
Глобалната економија во 2024 година беше обележана со забавен раст на БДП (околу 3%), висока инфлација (околу 6% на глобално ниво, со троцифрени бројки во земји како Судан и Сирија) и зголемена невработеност кај младите, особено во региони како Блискиот Исток и Северна Африка.
Овие фактори, заедно со зголемените воени буџети и трговските ограничувања, ја зголемуваат можноста за „конфликтна зараза“, каде конфликтите во една земја можат да се прелеат во соседните региони, како што се гледа во Источна Европа и Јужен Кавказ поради војната во Украина.
Во извештајот се посочува дека во 2023 година биле активни 59 државни конфликти. Ова е највисок број од крајот на Втората светска војна, додека уделот на конфликти што завршуваат со мировни договори или јасна победа значително опаднал.
Тоа, заедно со зголемениот број на меѓународни конфликти (175% пораст од 2010 година), укажува на зголемен ризик од ескалација на постоечките жаришта, како што е неодамнешниот конфликт во Кашмир меѓу Индија и Пакистан.
Во услови на зголемена геополитичка фрагментација и ограничени ресурси за превенција на конфликти, извештајот повикува на засилени напори за мировни иницијативи и економска стабилизација за да се спречи понатамошно влошување на глобалната мирност.
Протест во знак на поддршка за наставниците од Петтата белградска гимназија
Родителите на учениците од Петтата белградска гимназија протестираат на 1 септември, барајќи, како што соопштија, да се почитуваат правата на наставниот кадар и учениците.
„Повеќе од 20 отсто од наставниот кадар во ова училиште се соочува со сериозни последици поради нивната ангажираност во поддршка на студентските протести и блокади“, соопштија родителите Петтата во пресрет на собирот.
Тие наведоа дека дека со одлука на в.д. директорката на училиштето, Данка Нешовиќ, не им е продолжен договорот на определено време на 19 наставници, како и дека четворица наставници се суспендирани. Родителите исто така, соопштија дека се сменети 13 класни раководители, од вкупно 32, што е речиси половина од сите класни раководители.
„Овие промени предизвикуваат загриженост, бидејќи многумина се прашуваат дали тие се дел од поширока стратегија за намалување на влијанието на оние кои се противат на сегашната школска администрација“, наведоа тие.
Родителите бараат оставка од в.д. директорката, сметајќи дека договорите не им биле продолжени на професорите кои учествувале во штрајкот и блокадите што во Србија започнаа по трагедијата во која загинаа 16 лица при падот на настрешницата на главната железничка станица во Нови Сад на 1 ноември.
Министерството за образование ја назначи Данка Нешовиќ за вршител на должноста директор на Петтата белградска гимназија на 24 февруари, поради што учениците и нивните родители повеќепати протестираа.
Просветните работници кои беа во прекин на работа, ги поддржаа минатата учебна година студентските блокади и протести на кои се бара одговорност од властите за несреќата во Нови Сад и распишување вонредни избори.
Новата учебна година во Србија започнува и со најави за протести организирани од студентите во блокада, кои повикаа на комеморативни прошетки низ целата земја под наслов „Средношколците паметат“, по повод 10 месеци од трагедијата во која загинаа 16 лица.
Автопревозниците во БиХ почнаа протест поради високите давачки и бирократските пречки
Неколку стотини автопревозници од БиХ започнаа протест во понеделникот рано наутро.
Блокирани се главните сообраќајници и царински терминали.
На влезовите во поголемиот дел од градовите во Босна и Херцеговина, сообраќајот се одвива отежнато по една лента поради колони од камиони. За патничките возила на граничните премини нема поголеми потешкотии, според извештајот на БИХАМК.
Превозниците се одлучија на протест и блокади изразувајќи незадоволство од административните пречки и високите давачки што ја нарушуваат конкурентноста на секторот.
Тие бараат од Министерството за транспорт и врски на Босна и Херцеговина, меѓу другото, итно намалување на задржувањата на границите преку дигитализација на царинските процеси, укинување на правилото на ЕУ „90/180“ (ограничување на престојот на максимум 90 дена во рок од 180 дена), како и враќање на најмалку половина од акцизите на гориво.
Како што претходно наведоа, тие се незадоволни од односот на министерството во изминатите неколку месеци кон нивните барања.
Надлежното министерство во неделата (31 август) соопшти дека имале редовни состаноци со претставници на автопревозниците, но дека се „свесни за уставните и законските надлежности“.
Истакнуваат дека на Советот на министри било предложено формирање на Одбор за олеснувања во транспортот, но како што тврдат, за тоа не дале согласност министрите од Сојузот на независни социјалдемократи на Милорад Додик.
Се наведува и дека министерството не може да влијае врз правото на престој на професионалните возачи во ЕУ, што е дефинирано со Шенгенскиот договор.
Советот на министри на БиХ и претходно преговараше со претставници на ЕУ за ова прашање, но ЕУ одби да ги исклучи возачите од правилата кои ги регулираат условите за престој во ЕУ.
Автопревозниците изразија незадоволство и во април, кога повеќе од 500 камиони поминаа низ Сараево во протестна поворка, изразувајќи незадоволство од, како што претходно рекоа, долготрајните проблеми во овој сектор, поради кои домашните превозници не се конкурентни на пазарот.
Босна и Херцеговина е речиси целосно зависна од меѓународниот патен транспорт во трговската размена со земјите на ЕУ.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете