Откако завршил воена служба во родниот Казахстан во есента 2023 година, Кирил Нисанбаев заминал на работа во Русија.
Родниот град на Нисанбаев, Рудни, се наоѓа на нешто помалку од 100 километри од Русија и не е невообичаено локалното население да бара работа во соседната земја.
Само неколку месеци подоцна, Нисанбаев се јавил на своето семејство од центарот за притвор на мигранти во рускиот град Чељабинск, каде што работел во фабрика.
„Тој рече дека бил приведен во врска со инцидент со грабеж. Ми кажа дека руските офицери во притворниот центар го претепале и го принудиле да потпише договор за борба во Украина“, изјави за Радио Слободна Европа (РСЕ) сестрата близначка на Нисанбаев, Камила.
Според Камила, Нисанбаев му кажал на своето семејство дека руските офицери ги мачеле и им се заканувале на притворените за да извршат притисок врз нив да потпишат договор со руското Министерство за одбрана за да одат во војна.
Во март 2025 година, Нисанбаев бил убиен на бојното поле во регионот Донецк во Украина. Но, дури во јуни неговото семејство дознало за неговата смрт.
Камила вели дека семејството морало да донесе тешка одлука да го погреба Нисанбаев во Чељабинск, бидејќи казахстанските власти отвориле кривична постапка против него под обвинение за платеник.
„Полицијата во Рудни ни кажа дека ако го донесеме телото дома, ќе започне истрага против целото семејство, а тоа ќе трае најмалку една година. Полицијата ни рече: „Подобро да го погребате во Русија и да ни испратите фотографски докази, за да се погрижиме да не го прошверцувате телото во Казахстан“, раскажува сестрата близначка.
Казахстан и другите земји од Централна Азија постојано ги предупредуваат своите граѓани да не учествуваат во војната на Русија во Украина, предупредувајќи ги дека ако го сторат тоа, ќе се соочат со обвиненија за платеници дома.
Но, Русија продолжува да регрутира државјани од Централна Азија за да ги пополни редовите на своите сили што се намалуваат во Украина. Русија е домаќин на милиони работници мигранти од поранешниот советски регион.
Преживеаните, роднините на регрутите и активистите за човекови права велат дека руските власти користат различни методи - од нудење мамки до тортура и закани - за да регрутираат мигранти и осуденици од Централна Азија.
Русија ги спречува платениците да ја напуштат Украина дури и по завршувањето на нивните договори
Точниот број на Централноазијци кои се приклучиле на руската армија и биле испратени во Украина, не е познат.
Украинскиот државен проект „Сакам да живеам“ - кој нуди платформа за руските војници безбедно да се предадат на украинските сили - го зголеми нивниот број на неколку илјади. Проектот често објавува список на странски платеници.
Украинскиот проект соопшти дека добил листи со имиња на повеќе од 2000 узбекистански државјани и повеќе од 930 таџикистанци кои се бореле заедно со руските трупи на почетокот на 2025 година.
Во јули, проектот тврдеше дека само во првите шест месеци од оваа година, 529 казахстански државјани и 327 киргистански државјани потпишале договори со руското Министерство за одбрана за борба во Украина.
Регрутирањето на киргистански државјани драстично се зголеми, се наведува во проектот. Според неговите листи, бројот на киргистански изведувачи во руската армија во 2023 и 2024 година изнесувал вкупно околу 360. Во април, Бишкек соопшти дека неговите безбедносни служби привеле четири лица, вклучително и вработен во руска владина агенција, под сомнение за регрутирање киргистански државјани за борба во руската армија.
Проектот „Сакам да живеам“ не обезбеди список на граѓани на Туркменистан, но неодамна објави дека руските команданти спречуваат најмалку 68 туркменски платеници да ја напуштат Украина откако им завршиле договорите.
РСЕ не може независно да ги потврди имињата и броевите објавени од украинскиот проект.
Киев вели дека „платеници“ од други делови на Советскиот Сојуз, како и од Кина, Пакистан, Индија и некои африкански земји им се придружиле на руските сили во Украина.
Отпишување на кредитот, ако заминат во војна
Има широко распространети извештаи и тврдења дека руските власти ги таргетираат мигрантите, притворените лица и осудените лица од Централна Азија за да ги регрутираат во руската војска откако започна целосната инвазија во февруари 2022 година.
Руската полиција ги интензивираше рациите врз мигрантите на работни места, студентски домови и џамии.
Според сведоци, активисти и роднини, полицајците ги собираат недокументираните мигранти и оние фатени со истечени дозволи за престој или работа и им се закануваат со апсење и депортација.
Јусуф, работник - мигрант од Узбекистан, изјави за РСЕ дека бил приведен во Москва за време на рација во април. Јусуф, кој го кажа само своето име од безбедносни причини, рече дека полицајците отворено му рекле дека мора да им се придружи на руските трупи во Украина.
„Им кажав дека сум државјанин на Узбекистан и дека не сум должен да служам во руската војска. Потоа ги проверија моите документи и открија дека имам кредит од руска банка. Ми понудија: „Ќе ти го отпишеме кредитот и ќе одиш да се бориш“, тврди Јусуф.
„Во исто време, ме удрија двапати со палки… Ме зграпчија за вратот и ме притиснаа на ѕидот“, додаде тој.
Јусуф вели дека на крајот бил отпуштен откако им рекол на офицерите дека ќе се жали во узбекистанската амбасада.
Русија регрутира осуденици во својата армија
Во северната таџичка покраина Сугд, една локална жителка за РСЕ изјави (под услов на анонимност) дека нејзиниот 37-годишен братучед е регрутиран од руски затвор за да се бори во Украина. Жената рече дека нејзиниот братучед отслужува затворска казна од 2019 година за грабеж.
„Тој се врати во Сугд откако се бореше во Украина шест месеци. Тој рече дека неговите кривични досиеја се расчистени и дека исто така добил пари за одење во војна. Среќни сме што е ослободен, но не сум сигурна дали тоа е добро за општеството“, рече жената.
Од почетокот на војната, Русија регрутираше десетици илјади затвореници во замена за условна слобода и пари. Меѓу нив имаше многу државјани на Централна Азија.
Повеќекратни искази од затвореници, нивни роднини и групи за човекови права сугерираат дека руските власти ги направиле условите во затворите неподносливо сурови и нехумани за да извршат притисок врз затворениците да се приклучат на војската.
„Мислам дека луѓето не треба да одат во Русија. Многу луѓе одат во Русија по своја волја, а потоа се жалат што им се случило“, вели Камила, која тагува по својот брат близнак убиен во Украина.
„Ги предупредувам да избегнуваат да одат во Русија“.
