Кабул би можел да стане првиот главен град во светот што целосно ќе остане без вода, велат експертите, главно поради брзиот раст на населението, климатските промени и лошото управување.
Нивото на подземните води во авганистанскиот главен град се намали до 30 метри во изминатата деценија, додека речиси половина од бушотините во градот - главниот извор на вода за пиење за жителите - се исушиле, според неодамнешна студија на невладината организација „Мерси Корпс“.
Побарувачката за подземни води во градот е непропорционално висока: секоја година се вадат 44 милиони кубни метри повеќе вода отколку што може природно да се надополни - речиси двојно повеќе од одржливата стапка.
Населението на Кабул порасна од околу 2 милиони во 2000 година на повеќе од 6 милиони во 2025 година, ставајќи огромен притисок врз неговите резерви на вода, кои би можеле да пресушат во рок од пет години.
Водоносните слоеви во градот се исцедуваат од повеќе од 100.000 нерегулирани бунари и стотици фабрики и оранжерии, според експертите за управување со водите од „Мерси Корпс“ и авганистанските експерти за управување со водите кои зборуваа за РСЕ.
„Кабул има околу 400 хектари оранжерии кои трошат околу 4 милиони кубни метри вода годишно“, рече Наџибулах Садид, истражувач за водни ресурси и климатски промени со седиште во Германија. „Исто така, во Кабул работат повеќе од 500 бизниси за пијалаци. Само една таква компанија, „Алокозај“, најголемата компанија за безалкохолни пијалаци во градот, користи околу 1 милион кубни метри подземни води секоја година.“
Обединетите нации предупредија дека без брза акција, подземните води во Кабул би можеле целосно да се исцрпат до 2030 година, што претставува егзистенцијална закана за жителите и предизвикува голем бран на миграција.
„Мора да се избере помеѓу вода и храна“
Многу делови од Кабул веќе се исушија, а жителите целосно се потпираат на ограничената количина вода што ја купуваат од цистерни.
Едно лице кое живее во релативно богатата област Таимани во северозападен Кабул вели дека троши четвртина од својата плата за вода.
„Мојата месечна плата е 21.000 авгани (300 долари) и трошам најмалку 5.000 авгани (70 долари) за вода за нашето семејство од 10 лица“, изјави тој за РСЕ. „Ја користиме оваа вода за чај, готвење, миење садови, перење алишта и капење.“
„Има многу семејства кои не можат да си дозволат да купат вода, тоа е како да мора да избираат помеѓу вода и храна“, рече жителот на Тајмани.
Тој исто така рече дека оние кои не можат да платат за вода патуваат по неколку километри за да ја донесат од области каде што има јавни пумпи за вода. Многу станбени блокови во Кабул добиваат вода само еднаш или двапати неделно.
Загадувањето на водата е уште еден голем предизвик што го мачи Авганистан, каде што речиси 80 проценти од луѓето немаат пристап до безбедна вода за пиење, според Обединетите нации.
Поголемиот дел од подземните води во Кабул се контаминирани со канализација, токсини и високо ниво на арсен, велат експертите.
Потенцијални решенија
Поранешната авганистанска влада поддржана од Западот, која се распадна во 2021 година, доби повеќе од 4 милијарди долари од меѓународни донатори за реконструкција на својот водоводен сектор, според Светската банка, но секторот останува во голема мера неразвиен, и во главниот град и во остатокот од земјата.
Службениците на сегашната влада предводена од Талибанците во Кабул не одговорија на барањето на РСЕ за коментар. Сепак, многу локални експерти веруваат дека авганистанскиот главен град сè уште би можел релативно брзо да ја реши својата криза со водата доколку се преземат решителни чекори.
„Овој проблем не е нов.“ „Повеќе од една деценија, на авганистанските власти им беа презентирани разни предлози за тоа како да се реши проблемот, но тоа никогаш не им било приоритет“, изјави Садид за РСЕ.
Меѓу предложените решенија е изградбата на браната и резервоарот Шахтут, околу 30 километри југозападно од Кабул. Доколку се заврши, тоа би снабдувало вода за пиење за повеќе од 2 милиони жители на градот и би помогнало во обновувањето на неговите водоносни слоеви.
Друг проект предвидува изградба на цевковод од 200 километри за пренасочување на повеќе од 100 милиони кубни метри вода годишно од реката Панџшир до главниот град.
Студиите за изводливост за двата проекта беа спроведени за време на претходната авганистанска влада.
Во април, Министерството за енергетика и вода на Талибанците соопшти дека чека одобрување од буџетот за да започне со градежните работи на цевководот на реката Панџшир. Владата наводно бара дополнителни инвеститори за да го финансираат цевководот од 170 милиони долари.
Во меѓувреме, се очекува проектот Шахтут да биде завршен во 2027 година, доколку Авганистан успее да собере средства. Се проценува дека завршувањето на браната и резервоарот ќе чини околу 236 милиони долари.
Абдул Басет Рахмани, експерт за водни ресурси и климатски промени со седиште во Кабул, вели дека недостигот на вода во авганистанскиот главен град би можел да се „реши во рок од година и пол, доколку постои политичка волја за тоа“.
Сепак, тој предупредува и на итни потреби на краток рок, повикувајќи ги меѓународните агенции за помош „да обезбедат итна помош на осиромашените луѓе во Кабул кои не можат да си дозволат да купат вода за пиење“.
„Таквата поддршка би ги поштедила овие луѓе од огромен финансиски и ментален товар, би спречила болести и би им помогнала на многу деца да се вратат на училиште“, вели тој. „Има многу деца кои не можат да се образуваат затоа што за да им помогнат на своите семејства, тие пешачат по неколку километри секој ден до места каде што водата се дистрибуира бесплатно“.
Групите за помош, како што се Меѓународниот комитет на Црвениот крст (МКЦК) и Агенцијата на ОН за деца, УНИЦЕФ, во последниве години презедоа неколку проекти во Авганистан за да им помогнат на стотици илјади луѓе да имаат пристап до чиста вода за пиење.
Нивните проекти во 2024 година вклучуваа поправка на „1.315 рачни пумпи и инсталација на 1.888 био-песок филтри за отстранување на загадувачи од водата“ во неколку авганистански провинции, според МКЦК.
Но, и покрај овие напори, освен ако не се преземат итни владини мерки и не се завршат големите инфраструктурни проекти, кризата со вода во Кабул веројатно ќе продолжи и на крајот би можела да принуди околу 3 милиони луѓе - или приближно половина од неговото население - да го напуштат градот.
