Собранието на Република Северна Македонија исплатило 18,6 милиони денари или околу 303.320 евра за патни трошоци што ги побарале пратеници за период од 13 месеци, покажуваат податоците кои Радио Слободна Европа (РСЕ) ги доби преку слободен пристап до информации од јавен карактер.
Податоците покажуваат дека сумата од 303.320 евра – од кои 26.717 за патарини и 276.603 за гориво, е исплатена за 65 од вкупно 120 пратеници од актуелниот парламентарен состав и тие се однесуваат на периодот од денот на одржување на конститутивната седница – 28 мај 2024 до 30 јуни 2025 година.
Во истиот период, девет пратеници го искористиле правото на закуп на стан за што биле потрошени 44.522 евра.
Ваквите податоци говорат дека не сите пратеници кои живеат надвор од Скопје го користат правото на надоместок за патни трошоци или за закупнина на стан, како и дека сумата е помала во споредба со некои години претходно кога на годишно ниво се „цедеа“ и по 700-800 илјади евра од буџетот.
Колку подалеку од Скопје толку повеќе патни трошоци
Од актуелниот собраниски состав, како што беше и случај во претходните, најмногу пари за патни трошоци земаат пратениците кои имаат „најголема километража“ односно живеат најдалеку од Скопје.
Највисока сума за претходните 13 месеци му била исплатена на пратеникот ВМРО-ДПМНЕ Кире Божиновски од Ресен. Тој зел околу 13.200 евра (810.897 денари) или во просек по 1.000 евра месечно.
Неговиот сопартиец од Прилеп, Петар Ристески е втор на листата со 12.000 евра (741.375 денари).
Координаторот на пратеничката група на ВЛЕН (ВРЕДИ) Беким Ќоку, кој доаѓа од Струга, добил околу 10.800 евра (661.892 денари).
Со сума од речиси 10.000 евра (603.631 денар) е и уште еден пратеник од Струга, Јован Митрески од СДСМ.
По околу 9.150 евра им биле исплатени и на пратениците од ВМРО-ДПМНЕ кавадарчанецот Зоранчо Јованчев (562.459 денари) и валандовчанката Јулија Тушевска (561.568 денари).
Меѓу оние кои зеле најмногу пари е и поранешниот пратеник Селим Сулејмани од крилото на Алијанса за Албанците предводено од Арбен Таравари, кој наплатил 9.000 евра (552.154 денари). Сулејмани си поднесе оставка во мај, периодот кога Таравари ја напушти коалицијата ВЛЕН поради што јавно го критикуваше за „приближување кон ДУИ“.
Со патни трошоци над 500.000 денари односно над 8.000 евра во актуелниот собраниски состав се и уште двајца пратеници од Прилеп – Дејан Проданоски од ВМРО-ДПМНЕ и Миле Талевски од СДСМ. Тие добиле по околу 8.800 односно 8.300 евра.
До 400 евра за закуп на стан
Покрај опцијата пратениците да добиваат надоместок за патни трошоци односно гориво, патарини и амортизација за автомобилите, од 2018 година беше воведена и можноста за закуп на стан за сума до 400 евра месечно која му се исплаќа директно на закуподавачот.
Пратениците кои ќе се одлучат за оваа опција имаат право на надоместок само за четири патувања месечно од и до нивното место на живеење.
Сепак, оваа можност е помалку атрактивна за пратениците со оглед дека да изнајмат стан во Скопје се одлучиле само деветмина од актуелниот собраниски состав.
Киријата што била платена за становите за изминатите 13 месеци се движи од 4.000 до 5.000 евра или во просек месечно по 300 и 400 евра.
Обиди за намалување на трошоците
Патните трошоци на функционерите постојано предизвикуваат бурни реакции во јавноста.
Така, во обид да не се „цедат“ илјадници евра од буџетот за оваа намена, во 2018 покрај опцијата за изнајмување стан, беа направени и измени за пресметувањето на патните трошоци. Меѓу нив, беше намалувањето на надоместокот од 30 на 20 проценти по изминат километар од продажната цена на еден литар гориво за возилото кое се користи.
Последен обид имаше во февруари годинава кога пратеничката група на Левица поднесе предлог-закон со цел да се ограничат патните трошоци и тие да се пресметуваат спрема пазарната цена на 6,5 литри на секои изминати 100 километри. Меѓутоа, предлогот не беше прифатен и воопшто не се најде ниту на дневен ред.
Три милиони евра за пет години – сомнежи за злоупотреби
Слична сума за патни трошоци како и за изминатите 13 месеци, била потрошена и во 2023 г. Како што тогаш објави агенцијата „Мета“ биле исплатени 366 илјади евра.
Претходниот состав на Државната изборна комисија за спречување корупција (ДКСК) во 2020 година излезе со анализа дека за пет години – од 2015 до 2019, пратениците наплатиле три милиони евра за патни трошоци.
Конкретно, по години сумите се движеа: 2015 – 770 883 евра; 2016 – 698 797; 2017 – 512 000; 2018 – 522 930; и 2019 година – 390 993 евра.
Тогашните антикорупционери изразија и сомнежи за злоупотреби од страна на пратеници коишто имаат сопствени или станови на име на членови од нивното потесно семејство кои се лоцирани во Скопје, а сепак наплаќале патни трошоци.
ДКСК тогаш побара регулативата за оваа проблематика да се усогласи со реалните можности и потреби, како и да има попрецизни критериуми за надоместоците што ги примаат пратениците.
За патните трошоци на пратениците досега се водеше и само еден судски процес поради сомнежи за измама, но и тој заврши со ослободителна пресуда. Станува збор за случајот „Друмарина“ кој го отвори поранешното Специјално јавно обвинителство (СЈО) против поранешната пратеничка на ВМРО-ДПМНЕ од Струмица, Силвана Бонева.
Обвинителството тврдеше дека таа поднесувала лажни фискални сметки од патарини односно од други лица и така прикажала дека остварила 904 патувања од Струмица до Скопје за да присуствува на седници во Собранието. На тој начин, според обвинението, таа незаконски за период од пет години наплатила околу 100.000 евра за патни трошоци, додека од друга страна имала станови во главниот град и не патувала за секоја седница.
Бонева ги негираше обвинувањата тврдејќи дека обвинението е невистинито и паушално. По повеќе од три години од почетокот на судскиот процес, Основниот кривичен суд во Скопје во февруари 2024 донесе ослободителна пресуда бидејќи утврдил дека обвинителството „надвор од разумно сомнение не го докажало делото кое и се става на товар на обвинетата“.
