Вести
Грузијците протестираат против екстремно десничарски претседател
Областите во близина на парламентот на Грузија беа блокирани, а сообраќајот беше запрен додека опозициските демонстранти се собраа на големи протести против очекуваното назначување на екстремно десничарски претседател.
Протестот на 14 декември, со присуство на бројни полициски сили, доаѓа во време кога избирачкиот колеџ во кој доминира владејачката партија Грузиски сон треба да го назначи Михаил Кавелашвили, 53-годишен поранешен фудбалер и десничарски популист, за претседател на Грузија.
Демонстрациите се продолжение на тековните протести поради парламентарните избори, за кои актуелниот претседател на земјата и опозицијата велат дека се наместени.
Кавелашвили, единствениот кандидат за главно церемонијалната функција, се очекува да биде избран преку индиректно гласање во парламентот. 53-годишниот Кавелашвили е познат по неговите жестоки критики против Западот и неговото противење на правата на ЛГБТК.
Кавелашвили ќе ја замени претседателот Саломе Зурабишвили, која застана на страната на проевропските демонстранти кои повеќе од две недели секојдневно излегуваат на улиците низ целата земја на големи демонстрации.
Зурабишвили, која беше трн во око на владејачката партија и го критикуваше Грузиски сон за нејзиниот поавторитарен став, рече дека ќе одбие да се повлече откако нејзиниот наследник ќе биде инаугуриран на 29 декември.
„Она што ќе се случи утре во парламентот е травестија - тоа ќе биде настан целосно лишен од легитимитет, противуставен и нелегитимен“, рече Зурабишвили на прес-конференција на 13 декември.
Таа претходно изјави дека изборите се манипулирани со помош на Русија.
„Ние сме сведоци и жртви на руската специјална операција, модерна форма на хибридна војна против грузискиот народ“, рече 72-годишната жена по парламентарните избори во октомври.
Во меѓувреме, претставниците на опозицијата во кавкаската земја одбија да ги признаат резултатите од парламентарните избори, тврдејќи дека Грузискиот сон го наместил гласањето за да остане на власт и дека го бојкотираат парламентот.
Политичката криза избувна откако Грузискиот сон победи на изборите и се засили по минатомесечната одлука за одложување на преговорите за пристапување на Грузија во Европската унија.
Властите реагираа насилно на големите протести, апсејќи стотици луѓе во последните две недели. На 13 декември се одржа уште еден митинг во Тбилиси, а на 14 декември се очекуваат нови немири.
Рано на 14 декември, демонстрантите се собраа во близина на Филхармонијата и почнаа да маршираат кон зградата на парламентот на помалку од 2 километри.
Сообраќајот на централната авенија Руставели, која ги поврзува двете локации, е прекинат, а полицијата е мобилизирана во близина на зградата на Собранието и блискиот Плоштад Слобода.
Кога избирачкиот колегиум почна индиректно гласање во зградата на парламентот, Зурабишвили накратко се појави на авенијата Руставели, но таа на насобраните новинари само им рече дека „сè кажав, сега одам на работа“.
Насобраните демонстранти скандираа „Салома! и ги покажаа своите дипломи согласно поканите „Покажи му ја дипломата на Кавелашвили“. Кавелашвили, наводно, нема високо образование.
Новинарите на РСЕ јавуваат дека се поставени нови бариери за контрола на толпата пред зградата на парламентот и се проширија до авенијата Руставели.
Насилството врз опозицијата и новинарите го осудија САД и Европската унија.
На 12 декември, американскиот Стејт департмент воведе нови визни ограничувања за грузиските службеници поради „поткопување на демократијата“ во Грузија.
Овој потег ќе влијае на околу 20 лица кои работат на владини позиции, се вели во соопштението, без именување.
„Ние сме посветени да обезбедиме високи функционери одговорни или соучесници во поткопувањето на демократијата да бидат предмет на визни ограничувања“, се вели во соопштението.
Во американското соопштение се повторува дека Вашингтон „силно го осудува тековното, брутално и неоправдано насилство на партијата Грузиски сон врз грузиските граѓани, вклучително и демонстранти, членови на медиумите, активисти за човекови права и опозициски фигури“.
На 12 декември, претседателот Емануел Макрон ја повтори поддршката на Франција за аспирациите за членство на Грузија во ЕУ и изрази солидарност со демонстрантите.
„Би сакал да ја повторам нашата целосна поддршка за европскиот пат на Грузија и за бранителите на демократијата“, рече Макрон на брифинг со новинарите со полскиот премиер Доналд Туск во Варшава.
Тој, исто така, ја изрази својата загриженост за „репресијата врз младите, вознемирувачките изјави на шефот на владата и, во основа, предавството на европскиот пат толку брзо по изборите“.
На власт од 2012 година, Грузискиот сон беше основан од милијардерот и поранешен премиер Бидзина Иванишвили, пријател на Русија. Претходно оваа година, Грузискиот сон го протурка таканаречениот закон за странски агенти, моделиран по сличен руски закон што го користеше Кремљ за да ја задуши политичката опозиција и да ги потисне критичарите.
види ги сите денешни вести
Студенти во Нови Сад: Невозможни се испити под полициска окупација
Студентите кои го блокираат Филозофскиот факултет на Универзитетот во Нови Сад го повикаа деканот Миливоје Алановиќ да ја „повлече полицијата“ од факултетот и со тоа да овозможи одржување на испити во зградата на таа високообразовна институција.
„Неприфатливо е и невозможно да се одржуваат какви било испити и други академски процеси во зградата на факултетот додека таа е ефикасно под полициска окупација“, изјавија тие.
Деканот Миливоје Алановиќ влезе во зградата на 26 август со неколку вработени и ги избрка студентите кои го блокираа факултетот.
На негово барање, десетици полицајци беа постојано присутни во зградата, како и пред неа, спречувајќи ги студентите кои го блокираа факултетот да влезат во зградата.
Испитниот рок е најавен за 8 септември, а ќе следи втор уписен рок.
Студентите во блокадата изјавија дека одлуката за начинот на полагање на испити „би морала да се донесе преку дијалог и без репресија“.
„Одлуката на деканот ја спроведува репресивниот државен апарат, кршејќи ја автономијата на Универзитетот“, се вели во соопштението, објавено од Бета.
Студентите во блокада и професорите на Филозофскиот факултет, како и граѓани, неколку дена протестираа пред факултетот поради постапките на деканот.
Филозофскиот факултет во Нови Сад беше првиот во градот што беше блокиран од студенти во декември минатата година, а потоа следеа блокади и на други факултети.
Студентите започнаа блокади низ цела Србија по несреќата во Нови Сад, кога се урна настрешницата на реконструираната Железничка станица, при што загинаа 16 лица.
Оттогаш тие бараат кривична и политичка одговорност за несреќата.
На почетокот на мај, тие излегоа со барање за предвремени парламентарни избори, што владата го одби.
Конкурс за новинарски стипендии „Јиржи Динстбир“
Радио Слободна Европа објавува повик за аплицирање за стипендијата за новинарство „Јиржи Динстбир“ за 2026 година.
Целта на оваа заедничка иницијатива, која РСЕ ја спроведува со Министерството за надворешни работи на Чешката Република, е да им помогне на новинарите од земјите од Западен Балкан да ја практикуваат својата професија, а воедно да ја поддржат медиумската плурализам и независност.
Се разгледуваат апликации од новинари од Босна и Херцеговина, Косово, Северна Македонија, Црна Гора и Србија.
Стипендистите ќе поминат шест месеци во седиштето на РСЕ во Прага. Ќе бидат сместени во Балканската служба, а последниот месец ќе го поминат во локалното биро на Радио Слободна Европа.
Стипендистите ќе добијат месечна стипендија, надомест за сместување, здравствено осигурување и патни трошоци.
Крајниот рок за аплицирање за стипендијата е 3 октомври 2025 година. Програмата ќе трае од 2 март до 30 септември 2026 година.
Апликацијата и подетални информации за програмата можете да ги најдете ТУКА.
Почна судењето против криминалната група Беланоца-Барон
Судското рочиште против деветмината водачи и членови на криминалната група Беланоца-Барон, обвинети за повеќе убиства, изнуди и загрозување на општата сигурност во периодот од 2020 до 2024 година, почна денеска (4 септември) во судницата на затворот Идризово, со воведни зборови на Обвинителството.
Јавната обвинителка посочи дека обвинетите во рамки на злосторничко здружение извршиле најмалку осум убиства, дел од нив двојни, како и сериозни инциденти со кои била нарушена општата безбедност.
Таа појасни и дека дел од доказите се прислушувани и пресретнати комуникации, содржини од видео надзори, мобилни телефони, дигитални уреди, како и физички докази оружја, возила, траги од крв, искази на сведоци и тн.
Во воведните зборови на Обвинителството, беше истакнато дека членовите на криминалната група од една страна се декларирале како големи верници и муслимани, а од друга страна учествувале во ликвидации на лица за паричен надомест, трговија со дрога, рекет, изнуда, давање под камата и проституција.
„Еден од обвинетите дури кажува дека има голема желба да изврши самоубиствен напад влегувајќи во група на луѓе, како и дека својот син го учи на тие постулати. Има луѓе за кои животот значи сума на пари кои плаќаат преголема цена доколку убиството се изврши на најсуров начин, со испукување на цел арсенал автоматско оружје во лицето на противникот за цел негово уништување, а воедно и понижување и испраќање јасна порака. Има луѓе кои немаат јасна кауза и лојалност спрема никој и денес убиваат заедно, а друг ден кројат планови за да се убиваат меѓусебно. Има луѓе кои имаат на платен список убијци, изнудувачи, потпалувачи кои се испраќаат во мисија дури и за еден погрешно кажан збор“, истакна обвинителката.
Претходно од страна на адвокатот Еленко Миланов, бранител на првообвинетиот Фатљум Ајети, беше оспорена законитоста на прибавените докази на Обвинителството, нагласувајќи дека „поднесениот обвинителен акт и листата докази на Обвинителството не е наведена ниту една наредба за посебна истражна мерка, ниту пак е доставена било каква наредба за примена на посебна истражна мерка која би значела тајно следење и снимање на лица и предмети надвор од домот или деловен простор означен како приватен“.
На ова од страна на јавната обвинителка беше посочено дека „затворската ќелија недвосмислено претставува затворен и физички ограничен простор со ѕидови и врати каде што се одвива приватна комуникација“.
Обвинети се Фатљум Ајети познат како Тоте, Акиф Равмановски познат и како Јусуф Акифи–Барон, Зулќуфли Нуредини, Акиф Мемиши, Абдула Садики, Шенаси Маслани, Мирвет Маслани, Гани Марку и Решад Исман. Дел од нив беа спроведени од притвор, а дел од затворот „Идризово“ кадешто издржуваат затворски казни од други предмети.
Почина модниот дизајнер Џорџо Армани
Италијанскиот моден дизајнер Џорџо Армани почина на 91-годишна возраст, објави неговата модна куќа денеска (4 септември).
„Со огромна тага, групацијата Армани ја објавува смртта на својот творец, основач и неуморна движечка сила: Џорџо Армани“, се вели во соопштението на модната куќа.
Армани беше синоним за модерен италијански стил и елеганција. Тој ја комбинираше креативноста на дизајнер со остроумноста на бизнисмен, водејќи компанија која генерираше приходи од околу 2,3 милијарди евра годишно.
Со 14 набљудувачи ОДИХР од утре почнува да ги следи локалните избори
Четиринаесет набљудувачи на мисијата ОДИХР ќе ги следат локалните избори 2025 година.
Нивните барања за акредитации за набљудување на локалните избори едногласно ги усвоија членовите на Државната изборна комисија (ДИК) на денешната (4 септември) 133 седница.
Претседателот на ДИК, Борис Кондарко, рече дека официјално утре ќе ја имаат и првата средба со претставниците на набљудувачката мисија, со што и официјално почнуваат со нивната работа.
„Тие ќе бидат во постојана комуникација за сите потребни појаснувања до Државната изборна комисија и ќе бидат присутни на сите наши отворени јавни седници. Така што во таа насока ги усвојуваме првите нивни барања за акредитација на набљудувачи. Едното барање е за шест лица, другото барање е за осум лица“, рече Кондарко.
Членовите на ДИК едногласно ги усвоија и измените, дополнувањата на решение за измена на регистер на радиодифузери, печатени и електронски медиуми, интернет портали за локалните избори.
На денешната седница се разгледуваа и 34 барања за изземање на претседатели, заменици претседатели и членови на Општинските изборни комисии, а воедно на нивни места беа избрани нови.
Ова ќе бидат осми по ред локални избори, а на минатите, во 2021, набљудувачката мисија на ОДИХР во земјава имаше тим од 16 експерти. Тогаш вкупно 165 набљудувачи од 29 земји ги следеа изборите, а за првпат се гласаше со биометриска идентификација на гласачите.
Будимпешта ја игнорира одлуката на Судот на БиХ, Сијарто му се обраќа на Додик како претседател
Унгарскиот министер за надворешни работи, Петер Сијарто, се сретна со Милорад Додик во Будимпешта денеска (4 септември), обраќајќи му се со „г-дине претседателе“, иако неговиот мандат е официјално одземен.
Унгарскиот министер за надворешни работи изјави дека Унгарија ја почитува волјата на народот кој „ги избрал своите лидери демократски на избори“.
Додик повеќе не е претседател на босанскиот ентитет Република Српска (РС), по пресудата на Судот на Босна и Херцеговина и одлуката на Централната изборна комисија (ЦИК) со која му беше одземен мандатот.
Унгарските власти имаат добри односи со Додик, а официјална Будимпешта ги блокираше сите обиди на Европската Унија да го санкционира.
„Веруваме дека ставот кон лидерите на Западен Балкан, кој подразбира санкции, омаловажување, дека ова не смее да биде решение, не смее да биде однесување што се применува во меѓународната политика“, рече Сијарто.
Тој додаде дека странското влијание на Западен Балкан традиционално доведува до дестабилизација.
Во врска со нелегалниот референдум за пресудата на Додик, планиран од властите на ентитетот, тој рече дека ниту тие, ниту Брисел не треба да имаат збор во тоа каква ќе биде иднината на РС.
Собранието на РС распиша референдум за 25 октомври за непризнавање на одлуките на Судот на БиХ, ЦИК и високиот претставник, иако Уставниот суд на БиХ претходно нагласи дека пониските нивоа на власта не можат да организираат референдуми за државни прашања.
Зборувајќи пред знамињата на БиХ и РС, Додик ги повтори своите претходни тврдења дека БиХ е „земја проблем и случај“ и рече дека Дејтонскиот договор не бил во интерес на многу „американски администрации и канцеларии во Брисел“ од самиот почеток.
„Како договорна страна, ја донесовме РС во БиХ, а БиХ не беше желба за нас, туку неопходност“, рече Додик.
Тој ги повтори и своите претходни барања Канцеларијата на високиот претставник (ОХР) да ја напушти земјата и рече дека „ако работите тргнат на лошо за нас“, РС ќе донесе одлука за независност.
АфД: Нема докази за „неприродни смртни случаи“ во изборната кампања во Германија
Регионален лидер на крајно десничарската Алтернатива за Германија (AfD) изјави дека партијата „нема докази за неприродни смртни случаи“ откако неколку нејзини кандидати починаа за време на изборната кампања во западна Германија.
Локалните избори треба да се одржат во Северна Рајна-Вестфалија, најнаселената покраина во Германија, на 14 септември. Изборната кампања во последните денови беше доминирана од вестите за смртните случаи, а копретседателката на партијата, Алис Вајдел и истакнатиот милијардер- поддржувач на партијата Илон Маск, го истакнаа проблемот на мрежата X.
Мартин Винценц, лидер на огранокот на AfD во покраината, рече дека не се појавиле докази за нечесна игра. Но, тој посочи дека онлајн шпекулациите го одразуваат третманот на германските власти кон неговата партија, која е под истрага на германските разузнавачки служби како „сомнителен“ случај на десничарски екстремизам на национално ниво.
„Ако дури и политичкото убиство сега изгледа замисливо за многу луѓе, ова е директна последица од честопати суровата битка што се води против AfD со години“, рече Винценц.
Антиимигрантската AfD е најголемата опозициска партија во Германија, која обезбеди повеќе од 20% од гласовите на парламентарните избори во февруари.
Според официјалните податоци, 16 кандидати починаа за време на изборната кампања во Северна Рајна-Вестфалија, од кои седум беа токму од оваа партија. Во четири случаи, полицијата веќе ги исклучи неприродните причини за смрт. Сепак, кај ниедна друга партија не починал повеќе од еден кандидат.
Портпаролот на изборниот комесар на покраината претходно се обиде да ги смири интензивните шпекулации на интернет, изјавувајќи за агенцијата ДПА дека бројот на смртни случаи меѓу кандидатите „не е значително поголем“ отколку во претходните кампањи.
„Кандидати умираат на сите избори“, истакна портпаролот.
Околу 20 000 места беа „во игра“ кога покраината последен пат одржа општински избори во 2020 година. Смртта на кандидат може да резултира со тоа што властите ќе бидат принудени да печатат нови гласачки ливчиња или да организираат специјални избори, кои, во некои случаи, можат да се одржат на денот на изборите.
Жељазков: Нема докази за нарушување на ГПС сигналот на авионот на Фон дер Лајен
Бугарскиот премиер Росен Жељазков изјави дека авионот со кој патувала претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, бил постојано воден од Управата за воздухопловна навигација (РВД), со исправни системи и видлив за системите за набљудување на воздушниот простор.
Забавувањето на летот било околу пет минути, што е во рамките на дозволеното, рече Жељазков од собраниската говорница, одговарајќи на прашања од пратеникот Атанас Атанасов од „Продолжуваме со промените-Демократска Бугарија“.
Жељазков појасни дека надлежните институции, вклучително Комисијата за регулирање на комуникациите, Државната агенција „Национална безбедност“ (ДАНС) и РВД, не регистрирале нарушувања на ГПС сигналите во близина на аеродромот во Пловдив.
Според премиерот, пилотот не пријавил загриженост, а ситуациите со губење на ГПС сигнал се вообичаени и покриени со стандардни процедури. Тој додаде дека краткотрајните прекини на GPS сигналите се нормални во Европа, особено во густо населени области. Според него, таквите настани не се класифицираат како инциденти што бараат задолжително истражување според регулативите.
Цивилната воздухопловна администрација извршила проверка, а ДАНС и другите институции не утврдиле нарушувања на 31 август во регионот на Пловдив.
Жељазков истакна дека руските вооружени сили поседуваат системи за заглушување на GPS сигнали, особено од Крим, што предизвикува нарушувања од Хелсинки до Триполи. Тој го обвини Атанасов за политизација на темата, наведувајќи дека за време на владите на Кирил Петков и Николај Денков имало трипати повеќе слични инциденти.
На 31 август, Фон дер Лајен и Жељазков беа во посета на Сопот. Следниот ден, „Фајненшл тајмс“ објави дека наводна руска интервенција предизвикала нарушувања на ГПС навигацијата на авионот на Фон дер Лајен кај Пловдив. Прес-службата на бугарската влада потврди губење на ГПС сигналот при слетувањето, но Кремљ ги отфрли обвинувањата за вмешаност.
Портпаролот на ЕК, Ариана Подеста, изјави дека бугарските власти ја известиле Комисијата за инцидентот, посочувајќи сомнежи за руска интервенција, но авионот слетал безбедно.
До Интерната комисија во здравство доставени осум случаи за можни неправилности со кардиохируршки интервенции
До Интерната комисија формирана по информациите за можни неправилности поврзани со дел од кардиохируршките интервенции, досега пристигнале досиеја за осум случаи. Министерот за здравство, Азир Алиу денеска (4 септември) информираше дека е побаран и надзор од Лекарската комора.
„Пред неколку недели, јавноста беше вознемирена од информации за можни неправилности поврзани со дел од кардиохируршките интервенции што се изведувале во здравствени установи. Како Министерство за здравство, веднаш постапивме и ја формиравме Интерната комисија составена од медицински експерти, правници и економисти. Нејзината задача е да ги утврди фактите и да постапува врз основа на медицински докази, според највисоки меѓународни стандарди и прецизни методолошки правила. Комисијата ќе ги обработи сите случаи детално, со цел да се утврди вистината врз основа медицински факти“, изјави министерот.
Досиејата се добиени од една јавна здравствена установа, а не од пациенти, прецизираше Алиу. Како што беше појаснето, комисијата утре ќе се состане и овие досиеја ќе бидат првите случаи по кои ќе постапува.
Во врска со членовите на тричлената комисија од странство, министерот рече дека стручните лица најверојатно ќе бидат од Словенија, Италија и Австрија.
„Процесот што започна е терапија на здравствениот систем за да се врати довербата во него. Терапија што започнува со кардиолошките и кардиоваскуларните интервенции, но нема да застане тука ќе се прошири кон сите сегменти на здравството, затоа што секоја област мора да биде заснована врз стручност, медицински докази и почит кон пациентите“, рече Алиу.
Тој нагласи дека никој нема да биде заштитен, ниту од јавното, ниту од приватното здравство, ако се докаже дека бил вклучен во извршување интервенции за кои не постои медицинска оправданост.
На прашањето зошто не се извршуваат интервенции на Кардиохирургија, а пациенти се пожалиле оти немало ни трансплантации, министерот рече дека проблемот е во недостигот на стручни лица, и тоа не само во Кардиохирургија, туку во поголем дел клиники во Скопје.
Тој најави дека бил инициран билатерален договор со Словенија, со цел да се најде решение за проблемот. Како што беше појаснето, тоа, во пракса значи дека може доктори да дојдат привремено тука од три до шест месеци, а наши лекари да одат таму и да се споделуваат знаењата.
Неодамна кардиохирургот Сашко Кедев изјави дека во некои приватни болници се вршат непотребни интервенции со цел профит, вклучувајќи и стентирања и операции. По оваа изјава Министертвото за здравство најави формирање комисија со експерти од три различни земји за проверка на работењето во приватните здравствени институции, но и продолжување на контролите во јавните здравствени установи кои се занимаваат со истата проблематика.
Директорот на Фондот за здравство Сашо Клековски пак упати апел до можните оштетени граѓаните во кардиохирургијата и до сите други пациенти, да поднесат жалби.
Проблеми со пристапот до Гугл во Турција и делови од Европа
Некои услуги на Гугл (Google), вклучувајќи го и Јутуб (YouTube), беа недостапни во Турција и делови од Европа од четврток наутро (4 септември), изјавија заменик-министерот за телекомуникации на Турција и локалниот надзорник на интернет, пренесе Ројтерс.
Здружението за слобода на изразување, кое ја следи локалната цензура на интернет, соопшти дека Гугл не работи од околу 9 часот во Турција.
„Локалното тело за сајбер безбедност побара технички извештај од компанијата Гугл“, напиша на платформата X, заменик-министерот Омер Фатих Сајан.
Картата објавена од Сајан покажува дека Гугл имал проблеми во Турција, големи делови од Југоисточна Европа и некои места во Украина, Русија и Западна Европа.
Тешкотии беа забележани и на страницата Downdetector, каде што беше забележан голем скок на бројот на пријави.
Мултимедија
Најпосетени
Што треба да знаете