Европската Унија е „на плажа“ поголемиот дел од август. Нема пленарни седници на Европскиот парламент, состаноци на советите или состаноци на комисиите. Накратко, ништо многу не се дискутира, а не пак нешто да се одлучува во овие недели.
Но, штом дипломатите и службениците се вратат во своите канцеларии во септември, постојат потенцијални тешки одлуки што треба да се донесат и дилеми со кои треба да се соочиме оваа есен.
Радио Слободна Европа разгледува пет работи на кои треба да се внимава во наредните месеци.
Одмрзнување на руските средства?
Во Европската Унија има руски средства во вредност од над 200 милијарди евра (233 милијарди долари) кои се замрзнати, откако блокот започна со воведување санкции врз Москва во февруари 2022 година за нејзината целосна инвазија на Украина. Дебатата во клубот беснее оттогаш за тоа што да се прави со парите.
Оваа дебата ќе продолжи кога министрите за надворешни работи на ЕУ ќе се состанат во Данска на 29 и 30 август на неформален собир, познат како Гимних, кој често служи како почетен чин на есента на ЕУ.
Шефицата за надворешна политика на ЕУ, Каја Калас, изјави дека сака темелна дебата во текот на двата дена за тоа што всушност претставува планот со парите, бидејќи тие му нудат на блокот многу моќен адут за преговарање во иднина, иако доаѓаат со некои правни дилеми.
Многу земји-членки на ЕУ, особено неколку „јастребски“ на исток, сакаат да ги запленат парите што е можно поскоро за да платат за оружјето што оди во Украина или повторно да го вооружат блокот.
Аргументите се дека ова би можело да го покрие потенцијалниот недостиг на американски трошоци за Украина и дека е фер руските пари да се користат за оружје, наместо да се бара од европските даночни обврзници да ја платат сметката.
Други, особено поголемите земји-членки, сè уште не се премногу заинтересирани да ги запленат парите. Некои претставници тврдат дека парите ќе бидат билет за Европа за мировни преговори или преговори за прекин на огнот, бидејќи Москва се стреми да добие што е можно повеќе од средствата назад.
Други пак, истакнуваат дека тоа би можело да се искористи како лост против Кремљ за соработка со нов воен трибунал. Тие исто така веруваат дека е подобро средствата да се држат замрзнати додека не завршат борбите, а потоа да се користат за да се помогне во плаќањето на обновата на Украина.
Потоа, секако, постојат стравувања во Европската централна банка (ЕЦБ) за тоа што би направило запленувањето на суверените средства со еврото како светска валута, бидејќи може да ги исплаши другите земји да инвестираат во еврозоната.
Белгија, дом на централниот депозитар за хартии од вредност Euroclear - кој го држи поголемиот дел од рускиот готовина - исто така е претпазлива кон еднострани дејствија. Аргументот на Белгијците е дека замрзнатите средства се како „златна гуска“, бидејќи неочекуваната добивка од нив, во износ од 1 милијарда до 2 милијарди евра секој квартал, би одела директно во касата на Киев.
Па, очекувајте оваа дебата да беснее уште некое време.
Разделување на Молдавија и Украина?
Досега, Молдавија и Украина одеа кон членство во ЕУ рака под рака. И двете добија статус на кандидат во 2022 година, а кон крајот на 2023 година, земјите-членки на ЕУ се согласија дека треба да започнат преговорите за пристапување со двете страни.
Повеќето европски дипломати целосно очекуваа дека првото од 33-те поглавја за пристапување ќе биде отворено и со Кишињев и со Киев во првата половина од оваа година. Но, ништо не се случи, бидејќи Унгарија го блокира почетокот на овие преговори поради она што Будимпешта го смета за недостаток на права за малцинството што зборува унгарски јазик во Украина.
Бидејќи Молдавија и Украина досега се „споени“, оваа блокада влијае и на Кишињев. Оваа пролет имаше разговори за одвојување на двете земји, така што барем Молдавија може да продолжи напред, но не можеше да се најде консензус.
Унгарија посочи дека нема да попушти по ова прашање, особено по необврзувачкиот референдум претходно оваа година на кој 95 проценти од испитаниците беа против приклучувањето на Украина кон блокот. Повеќето претставници на ЕУ сега веруваат дека овој став нема да се промени до унгарските парламентарни избори во април 2026 година.
Во исто време, Молдавија ќе одржи избори на 28 септември, а проевропската влада ќе се бори да биде реизбрана. Во Брисел постојано кружат гласини дека Украина и нејзините бројни поддржувачи во клубот неволно прифатиле раздвојување во кое на Молдавија ѝ е дозволено засега сама да напредува.
Таквата одлука би можела да се донесе на почетокот на септември и потенцијално да ја преврти рамнотежата во корист на проевропските сили на молдавските избори.
Грузија во мислите на ЕУ
Брисел ќе продолжи да се справува со назадувањето на Грузија оваа есен - можеби конечно ќе донесе некои долгоочекувани одлуки.
Европската комисија испрати писмо до грузиската влада во јули, барајќи од неа да се усогласи до крајот на август со осумте критериуми што извршната власт на Брисел ги постави кон крајот на 2024 година, вклучувајќи ја потребата од укинување на контроверзниот закон за „транспарентност на странско влијание“ и подеднакво оспорениот законодавен пакет за „семејни вредности и заштита на малолетници“.
Малкумина во Брисел очекуваат Тбилиси да смени многу по овие прашања, поставувајќи го прашањето како ќе одговори ЕУ - и ако е така, кога?
Санкциите врз владејачките функционери на партијата Грузиски сон, како и судиите кои се сметаат за одговорни за таргетирање на опозицијата и демонстрантите, не се материјализираа бидејќи Унгарија и Словачка ги блокираа и се очекува повторно да го сторат тоа.
Затоа, во Брисел се работи на потенцијално суспендирање на визната либерализација на Грузија со блокот.За ова, потребно е само квалификувано мнозинство - 55 проценти од земјите-членки што претставуваат 65 проценти од вкупното население на ЕУ од земјите-членки и се чини дека ова квалификувано мнозинство е воспоставено.
Тоа би бил прв пат ЕУ да ја суспендира визната либерализација со земја-кандидат, но Брисел очигледно ја изготвува потребната правна рамка за да се случи ова.
Блокот би можел да суспендира и делови од договорот за асоцијација меѓу ЕУ и Грузија оваа есен, вклучувајќи ги и неговите аспекти за слободна трговија. Прашањето е кога сето ова може да се случи?
Министрите за надворешни работи на ЕУ официјално не се состануваат во никаков официјален формат на совет до крајот на октомври, што потенцијално ќе му даде на Тбилиси повеќе време да одговори на барањата. Дотогаш, Грузија ќе одржи локални избори (4 октомври), што ќе биде уште еден показател за тоа каде се движи јужнокавкаската република.
Воведување на системот влез/излез во ЕУ
Требаше да се случи уште минатата година. И годината пред тоа.
Но, на 12 октомври, всушност ќе започне - ќе биде воведен Системот за влез/излез (ЕЕS) на ЕУ. Ова е значајно за сите државјани кои не се членки на ЕУ кои патуваат во 24 земји од ЕУ (сите земји-членки освен Кипар и Ирска, при што Данска потенцијално ќе се одлучи за системот подоцна) и четири земји кои не се членки на ЕУ (Норвешка, Исланд, Швајцарија и Лихтенштајн).
EES ќе го укине рачното печатење на пасошите и има за цел да отстапи место на елабориран ИТ систем на секој меѓународен аеродром, пристаниште и копнен премин кој ги евидентира влезовите, излезите, отпечатоците од прсти и фотографиите од лицето.
Воведувањето ќе биде постепено во текот на следните шест месеци, при што многу земји-членки на ЕУ кои се дом на големи меѓународни туристички центри се плашат од колапс доколку има воведување одеднаш. Долго време не се веруваше дека ИТ системот е целосно стабилен, но претставниците на ЕУ сега се уверени дека конечно сè ќе функционира.
Доколку воведувањето на EES е завршено во првиот квартал од 2026 година, може да се претпостави дека ETIAS (Европскиот систем за патување и авторизација) ќе биде лансиран подоцна истата година, кога ќе се поврзат двата система. ETIAS е еквивалент на Електронскиот систем за авторизација на патување (ESTA) на Соединетите Држави и ќе има големо влијание врз сите патници што доаѓаат во ЕУ без виза.
Се проценува дека на околу 1,4 милијарди луѓе, вклучувајќи ги граѓаните на Велика Британија, Грузија, Молдавија, Украина, Соединетите Држави и земјите од Западен Балкан кои не се членки на ЕУ, ќе им биде потребна оваа авторизација пред да влезат во блокот за прв пат.
Важи три години и ќе чини 7 евра.
В4 се враќа со одмазда?
Нема многу избори во Европа оваа есен, што е реткост. Да, Молдавија има клучно гласање во септември, а во Холандија кон крајот на октомври има предвремени избори на кои популистичкото десничарско народно крило (PVV) може да заврши на врвот, но веројатно ќе видиме дека наместо тоа ќе формира влада од растечката коалиција од центарот на левицата/зелената.
Можеби најинтересното гласање ќе биде во Чешка на 3-4 октомври. Сите анкети покажуваат дека популистот Андреј Бабиш ќе се врати на власт.
Главното прашање што треба да се следи е дали неговата партија ANO ќе владее сама, со поддршка на уште порадикални сили од лево и десно во политичкиот спектар, или дали некоја партија во сегашната проевропска владина коалиција ќе му даде поддршка.
И тоа, пак, ќе одреди каков тип Чешка ќе се појави на европската сцена.
Но, она што е јасно е дека словачкиот премиер Роберт Фицо и унгарскиот Виктор Орбан најверојатно ќе го поздрават истомислечкиот партнер во Прага.
Бидејќи популистот Карол Навроцки неодамна положи заклетва како претседател во Полска со очекување да блокира голем дел од законите што ги предлага полибералниот премиер Доналд Туск, во Варшава се шират гласини дека неговата влада таму би можела наскоро да се распадне и да отстапи место за враќање на конзервативната Партија на правото и правдата.
Од сето ова повторно произлегува прилично истомислечката Вишеградска четворка (В4). Блокот на четирите земји од Централна Европа (Полска, Чешка, Унгарија и Словачка) играше голема улога во обликувањето на политиките на ЕУ со години, но поради политичките разлики меѓу главните градови во последно време, В4 беше во голема мера неактивен концепт.
Сега, може да биде нешто на што повторно треба да внимаваме.
Секако, сè уште има разлики, барем не кога станува збор за односите со Русија, а Варшава е сè уште нешто како исклучок, како што и се очекува Туск да продолжи. Но, ако Бабиш повторно се појави со јасен народен мандат оваа есен, ќе имате три главни градови од Централна Европа со јасен скептичен став и кон Брисел и кон Киев.
Ова, секако, може повторно да се промени кога Унгарија ќе гласа на долгоочекуваните парламентарни избори напролет 2026 година. Но, во клучен момент во Европа, земјите од Вишеградската група можат да докажат дека поставуваат многу дилеми во блиска иднина.
