Поранешниот амбасадор на Соединетите Американски Држави (САД) во Србија, Кристофер Хил, не очекува САД да се мешаат во решавањето на проблемите на Балканот, вклучително и спорот меѓу Косово и Србија, како што тоа Соединетите Држави го правеа во минатото.
Според него, овој регион не е приоритет за САД, па затоа решенијата мора да дојдат одвнатре.
Целото интервју на Хил за Радио Слободна Европа во продолжение:
РСЕ: Амбасадоре Хил, се наоѓаме на форумот GLOBSEC 2025 во Прага, каде што клучните теми се глобалната безбедност и трансатлантската безбедност. Како Западен Балкан се вклопува во пошироката стратешка агенда на Европа? И каква улога гледате за Косово во тој контекст?
Хил: Па, прво, мислам дека е сосема јасно дека Европската Унија разбира дека има некои недовршени работи и дека тие се на Балканот. И мислам дека сега разгледуваат како да се справат со прашањето за нови членки. Дали да го прават тоа со вклучување на една по една земја? Дали да ги вклучат сите заедно? Значи, има многу прашања таму. И секако, тие ги разгледуваат и прашањата за усогласувањата. Но, мислам дека расположението е дека такво што Европската Унија навистина треба да се ангажира и да се погрижи за некои недовршените работи. И мислам дека тоа е она што го гледаме сега.
РСЕ: Тука на GLOBSEC, рековте дека е тешко да се предвиди политиката на американскиот претседател Доналд Трамп, но сепак би сакала да ве прашам каков пристап може да очекува Косово од неговата втора администрација?
Хил: Мислам дека САД ќе се потрудат да им кажат на земјите на Балканот да почнат сами да ги решаваат своите проблеми. Мислам дека луѓето се малку уморни од тоа во време кога земјите доаѓаат кај нас или во некоја западноевропска земја и се жалат на својот сосед. А главниот проблем, секако, е што во светот се случуваат и други работи. Веќе не живееме во 1990-тите. Живееме во сосема поинаква ера.
Секако го разбираме прашањето за Израел, целокупното прашање за Иран, што е огромно прашање, прашањето за Газа. И секако, главното прашање за Европа, според мене, е Украина и она што сите ние го правиме за Украина. Значи, мислам дека времето кога една балканска земја може да дојде кај нас и да се жали на друга балканска земја е завршено, луѓето веќе немаат време за тоа. Значи, тие сакаат да видат некои модели на соработка создадени во регионот, а не само секоја земја да оди кај некој омилен член на меѓународната заедница и да каже: „Помогнете ни“.
РСЕ: САД историски се еден од најважните и најсилните сојузници. Дали очекувате тоа да продолжи или предвидувате промена во тонот или приоритетите?
Хил: Мислам дека до одреден степен зависи од тоа што луѓето на Косово сакаат да прават. Можам да ви кажам дека овие прашања на Балканот се многу сложени, но сложеноста на овие прашања е надвор од интересот на луѓето да ги разберат. Значи, да се отиде во САД и да се каже – ги имаме сите овие проблеми со нашите соседи и така натаму. Луѓето велат, погледнете, секој има проблеми, решете ги. Значи, мислам дека ќе се очекува, без да се има нужен медијатор секој ден, без нужно да се посредува од невладини организации или пријатели, да се види како некои луѓе ќе се обратат на непосредните соседи ако имаат проблем со нив и да се обидат да ги решат бидејќи меѓународната заедница едноставно се свртела кон друг приоритети. Не велам дека Балканот повеќе не е важен.
Како што споменав, тоа во голема мера е недовршена работа во Европа. Но, луѓето на Балканот треба да разберат дека има и други работи што се случуваат во други делови од светот. И затоа не очекувајте луѓето да се откажат од проблемите со кои се справуваат, без разлика дали е тоа во Украина, Блискиот Исток, за да речат: „Добро, Косово, ќе се обидеме да ви помогнеме со тоа“. Косово, како и сите држави на Балканот, навистина треба да се покренат и да ги реши своите проблеми.
РСЕ: Неодамна, привремената влада на Косово се согласи привремено да прими до 50 мигранти депортирани од Соединетите Држави како дел од договорот за преселување од трети земји. Што кажува овој потег за усогласувањето на Косово со интересите на САД?
Хил: Мислам дека тоа покажува дека Косово има интерес да се усогласи со САД и да се обиде да им помогне на САД со нивните проблеми. Но, само сакам да нагласам дека ваквите симболични гестови се многу важни, многу корисни, но тие треба да бидат придружени со поширок пристап што гарантира дека Косово не е на списокот на проблеми.
РСЕ: Дали мислите на нешто конкретно?
Хил: Немам ништо конкретно на ум освен да кажам дека ова се случува сега. Поминаа 25 години од 1999 година. И морам да кажам дека сум многу разочаран што толку малку е постигнато во тие 25 години.
РСЕ: Дали очекувате САД да играат активна улога во посредувањето во дијалогот меѓу Косово и Србија, или би било поефикасно да се остави водството на Европската Унија?
Хил: Мислам дека САД со години велат дека ова е навистина нешто што Европејците треба да го решат. САД со години имаат специјален претставник, но би очекувал помало американско вклучување во сегашните околности отколку што имаше во минатото. Затоа мислам дека идејата САД да бидат апсолутно ангажирани секој ден на Балканот ќе биде многу поинаква. Ќе видите американски бизнис интереси вклучени на Балканот. Ќе има одредена дипломатска активност, без сомнение, но не би очекувал САД да се вмешаат и да помогнат во решавањето на проблемите на луѓето. Луѓето сами ќе ги решат своите проблеми.
РСЕ: Претходно споменавте дека косовската влада носи голема одговорност за недостатокот на напредок во дијалогот. На кои конкретни дејствија или одлуки мислевте?
Хил: Знаете, кога размислувам за одговорноста за решавање на работите, мислам на договорот за нормализација, таканаречениот Охридски договор, кој мислам дека е многу фер договор, многу внимателно разработен со помош на г. Лајчак. И доста е разочарувачки што не можеме да разбереме, не можеме да стигнеме до точката да постигнеме договор за Заедницата на општини со српско мнозинство. Наместо тоа, прашањето е во застој поради работи што се повеќе пропаганда отколку реалност – кој и што потпишал и слични прашања.
Треба да видиме дека тој договор е целосно имплементиран. И дел од тој договор е идејата дека треба да има одредена ограничена автономија за Србите во Северна Митровица. Тоа е асоцијација што треба да се занимава со училиштата, болниците и слични прашања, постојат модели за ова низ целиот свет, особено во Европа. И кога тогашниот премиер Тачи го потпиша тој договор, тој требаше да се имплементира. Значи, тоа е едно прашање. Но, не велам дека Косово е единствената земја со проблеми. Мислам, другите земји, вклучително и Србија, мора да го направат својот дел.
Но, конкретно, како одговор на вашето прашање, Косово треба да се фокусира на Заедницата на општини со српско мнозинство и да продолжи понатаму. Србија не ја оспорува територијата на Косово, навистина не оспорува. Главно прашање на Балканот, знаете, е луѓето зборуваат за територија, луѓето зборуваат за земја. Но, вистинското прашање на Балканот што луѓето треба да го разберат е дека не е важна земјата, туку луѓето. Прашањето е дали луѓето на Балканот сакаат да останат на Балканот или сакаат да се преселат некаде на друго место? И досега, оваа миграција на луѓе продолжува. Ова не е прашање на земја. Има многу земја. Прашањето е дали луѓето сакаат да останат, да работат и да живеат на Балканот.
РСЕ: Дали мислите дека Србија прави доволно?
Хил: Мислам дека секој има одговорност. Но, мислам дека кога странците велат дека не правите доволно или дека правите доволно – нема да навлегувам, мислам дека секој знае што треба да направи.
РСЕ: Во 2021 година, рековте дека меѓусебното признавање меѓу Косово и Србија ќе го отклучи европскиот потенцијал на Србија и ќе придонесе за…
Хил: Не мислам дека го кажав тоа. Мислам дека некој друг го кажа тоа. Не зборувавме за меѓусебно признавање. Разговаравме за нормализација, тоа е она што е на маса.
РСЕ: Претходно имаше прашање за меѓусебно признавање.
Хил: Претходно разговаравме за нормализација, тоа беше ставот на Европската Унија. Ја поддржувавме Европската Унија во тоа.
РСЕ: Во ред. Во времето кога бевте амбасадор…
Хил: Повторно, сакам да бидам многу јасен за ова. Не станува збор за извикување слогани. Не станува збор за тоа некој да каже – ми се допаѓа ова, не ми се допаѓа ова. Станува збор за обид за решавање на проблеми. Верувам дека ЕУ излезе со прилично сериозен предлог во Охрид. Тоа е она што е на маса и со тоа треба да се занимаваме.
РСЕ: Како би одговориле на фактот дека некои набљудувачи во регионот, особено во Косово, го сметаат вашиот пристап за премногу попустлив кон претседателот Вучиќ? Како би одговориле на тоа?
Хил: Мојот пристап е да се занимавам со начинот на кој владата на САД сака да се решат работите. Имаме многу интереси во Србија кои немаат никаква врска со Косово. Србија беше од помош по прашањето на Украина. Сакаме тоа да продолжи, но секако обидот да се справиме со некои од интересите што ги имаме со Србија не значи дека сме против Косово, имаме многу интереси и во Косово. Значи, повторно, би бил претпазлив во врска со идејата дека големите сили некако избираат меѓу земјите. Не сме заинтересирани да го правиме тоа. Би сакале целата ситуација да се смири. Сметаме дека пристапот на Европската Унија беше точен и би сакале тој пристап да се следи.
РСЕ: Ако не се лажам, во 2021 година исто така рековте дека САД треба да ѝ покажат на Србија дека нудат подобра алтернатива од Русија и Кина. Дали таа порака стигнала до властите во Србија? Бидејќи продолжуваме да гледаме силни односи меѓу Србија и тие две земји. Вучиќ неодамна беше и во Москва.
Хил: Уште понеодамна, Вучиќ беше во Украина и понуди…
РСЕ: Дали тоа значи дека неговата политика на балансирање е навистина успешна?
Хил: Тоа би требало да го прашате него. Не сум тука да ја критикувам неговата политика. Не сум тука да ја критикувам политиката на Косово. Од перспектива на САД, сакаме земјите да бидат од помош по централните прашања на нашето време. Централното прашање на европската сцена во моментов е Украина. Земјите што се подготвени да ѝ помогнат на Украина, да соработуваат со Украина, се земји со кои сакаме да соработуваме. Но, знаете, ова се практични прашања со кои сите мора да се справиме и мислам дека ја промашуваме поентата ако ги поставиме работите на таков начин што Украина е некако споредна во однос на постарите прашања што произлегуваат од постарите времиња. Живееме во многу опасен момент во светот, а Украина е едно од оние прашања што треба итно да се решат. И затоа Србија прави нешто. Па, секако, ќе соработуваме со Србија по тоа прашање.
РСЕ: Дали бевте изненадени од посетата на Вучиќ на Москва?
Хил: Жал ми е што тоа се случи откако јас заминав. Го напуштив Белград во јануари. Мислам дека повеќе луѓе ја предвидоа неговата посета. Има повеќе причини за тоа. Но, повторно, не мислам дека тоа е она за што треба да се грижиме. Она за што треба да се грижиме е кој ѝ помага на Украина, а кој не.
РСЕ: Да се вратиме на Косово, кое во моментов се соочува со продолжен институционален вакуум по изборите. Формирањето ново раководство во парламентот сè уште е во тек. Од ваша перспектива, колку е тоа штетно? Мислам на внатрешен план и во однос на кредибилитетот на Косово како меѓународен актер.
Хил: Секој има своја политика. Ние имаме своја политика. Нашата политика беше многу груба и многу тешка во последните месеци. Значи, не сум тука да го критикувам Косово. Ќе мора да го решат тоа според она за што можат да ги натераат луѓето да се согласат. Не е лесно. Значи, не сум тука да го критикувам Косово за тоа. Знаете, очигледно е дека Косово треба да формира влада, да има одредена стабилност во владата, но од Косово зависи тоа да го реши. Не е моја работа да се занимавам со тоа или да изразувам мислење за тоа.
